استان کردستان
استان کردستان:
موقعیت : غرب کشور
مرکـــــز : سنندج
مجاورت : شمال:استانهای آذربایجان غربی و زنجان جنوب: استان کرمانشاه شرق: استان های همدان و زنجان غرب: کشورعراق
آب و هوا: سرد کوهستانی ارتفاع متوسط: 373/1 M دما:3/13 º c
وسعــــت: 28203 کیلومترمربع
جمعـیــت: بر اساس آمار سال ۱۳۸۵ خورشیدی 1440156 نفر
تقسیمات: 8 شهرستان، 12 شهر، 21 بخش، 78 دهستان و 1765 آبادی دارای سکنه
شهرستانها: بانه - بیجار - دیواندره - سقز - سنندج/مرکز استان - قروه - کامیاران - مریوان
موقعيت جغرافيائي – استان کردستان:
استان كردستان با وسعتي معادل 28203 كيلومتر مربع در غرب ايران و در مجاورت كشور عراق قراردارد. بر اساس آخرين تقسيمات سياسي و اداري درسال 1385، شهرستان‌هاي استان كردستان عبارتند از: بانه ، بيجار، سنندج ، ديواندره ، سقز، قروه ، كامياران و مريوان. شهر سنندج ، مركز استان كردستان است.
اين استان كه در دامنه‌ها و دشت‌هاي پراكنده سلسله جبال زاگرس مياني قرار گرفته است ، از شمال به استانهاي آذربايجان غربي و زنجان ، از شرق به همدان و زنجان ، از جنوب به استان كرمانشاه و از غرب به مرزبين‌المللي ايران با عراق محدود است. اين استان در سال 1385، حدود 1440156 نفر جمعيت داشته است كه از اين تعداد 855819 نفر در نقاط شهري و 584337 نفر در نقاط روستايي سكونت داشته‌اند.
استان كردستان منطقه‌اي كاملاً كوهستاني است. ناهواريهاي استان شامل دو بخش غربي و شرقي است ، قسمت وسيعي از سنندج ، مريوان و سرزمين‌هاي اطراف آن تا جنوب كردستان ناهمواريهاي غربي را تشكيل مي‌دهد. شرق سنندج را ناهمواريهاي شرقي در بر گرفته است. اين ناحيه با يك حصار كوهستاني متشكل ازسنگ‌هاي دگرگوني و رسوبي احاطه شده است. بلندترين كوه‌هاي اين ناحيه ، شاه‌نشين در شمال بيجار، شيدا درمركز و پنجه علي بين قروه و سقز مي‌باشد.
آب و هوا – استان کردستان:
استان كردستان به طور كلي تحت تأثير دو جريان عمده هواي گرم و سرد قرار دارد و اقليم‌هاي گوناگوني را به وجود مي‌آورد. بيشترين ميزان بارش جوي در ناحيه غربي استان حدود 800 ميلي متر در سال و كمترين ميزان بارندگي آن در ناحيه شرقي حدود 400 ميلميتر در سال است. تمام قلمرو استان در بهار و تابستان ، آب وهوايي خنك و معتدل دارد.
مقايسه ارقام ميانگين دماي ماه‌هاي مختلف سال در مركز استان نشان مي دهد كه متوسط دماي روزانه در ارديبهشت ماه 16/1 و در مهر ماه 9/16 درجه سانتيگراد است. از اينرو 6 ماه از سال درمركز استان كردستان براي جريان جهانگردي بهترين ومناسب‌ترين ايام به حساب مي‌آيد. سردترين ماه سال درشهرستان سنندج ، بهمن ماه با حداقل دماي يك درجه زير صفر است.
تاريخ و فرهنگ – استان كردستان:
تاريخ كردستان تا قبل از اسلام چندان روشن نيست. كردها اقوامي آريايي نژاد هستند كه چندين هزار سال قبل از ميلاد به اين منطقه مهاجرت كرده‌اند. در سال‌هاي 16 تا 20 هجري قمري ، قلعه‌ها و استحكامات كردها به تصرف اعراب درآمد. فتح شهر (روز) و (ارادباذ) دو شهر كردنشين در سال 22 هجري قمري صورت گرفت. در سال 23 هجري قمري كه سپاه عرب در ايالات فارس مشغول فتوحات بود ، اكراد فارس در دفاع از شهر فسا شركت داشتند. ابوموسي اشعري در سال 25 هجري قمري شورش اكراد را سركوب كرد.
در سال 90 هجري قمري اكراد فارس سر به شورش برداشتند ولي توسط حجاج بن يوسف ثقفي سركوب شدند. درسال 224 هجري قمري يكي از رهبران كرد در شهر موصل بر ضد خليفه معتصم سر به شورش برداشت و خليفه سردارمعروف (آيتاخ) را به جنگ او فرستاد. (آيتاخ) در اين جنگ پيروز شد و بسياري از اكراد را نيز به قتل رساند. درسال 281 هجري قمري در زمان خلافت المقتدر بالله ، بار ديگر اكراد سر به شورش برداشتند. در قرون چهارم ، پنجم هجري خاندان (شداديا) كه كرد بودند ، در دبيل و گنجه حكومت‌هاي مستقلي تشكيل دادند. در سال 359 هجري قمري عضد الدوله ديلمي با كردهاي موصل درگير شد و پس از غلبه ، قلاع آنها را ويران كرد و سران كرد را به قتل رسانيد.
يكي از رويدادهاي مهم دوره زمامداري شرف‌الدوله ديلمي (379-372 هجري قمري) پيكار او در سال 377 هجري قمري با (بدربن حسنويه) در كرمانشاه است كه منجر به پيروزي بدر شد. (بدربن حسنويه) در سال 405 هجري قمري به دست يكي از طايفه‌هاي كرد كشته شد و شمس‌الدوله پسر فخرالدوله ديلمي تمامي متصرفات وي را ضميمه قلمروخود گردانيد.
شهرهاي كردستان در زمان حمله مغول از قتل و غارت مصون نماند و در زمان تيمور و تركمانان قره قويونلوو آق قويونلو، كردستان و ديار بكر ميدان تاخت و تاز سپاهيان تيمور شد.
شاه اسماعيل اول مؤسس سلسله صفوي به علت پيروي اكراد از مذهب تسنن روابط حسنه‌اي با آنها نداشت ، در مقابل سلاطين عثماني در تقويت هرچه بيشتر كردها مي‌كوشيدند.
با تشكيل سلسله زنديه براي نخستين بار در تاريخ ايران سلسله‌اي كرد نژاد به سلطنت رسيد. در سال 1964ميلادي ، قاضي محمد همزمان با اشغال ايران توسط قواي متفقين و حمايت دولت روسيه از او ، جمهوري خلق كردستان را تشكيل داد ولي پس از تخليه كامل ايران از قواي متفقين و اعزام سپاه دولت مركزي به آذربايجان و كردستان ، اين جمهوري از هم پاشيد.
كردستان امروزي يكي از نواحي و استانهاي مهم و استراتژيك سرزمين ايران به شمار مي‌رود و همچنان رو به توسعه و رشد است.
استان كردستان از لحاظ فرهنگي جذابيت‌هاي بسيار جالب توجهي دارد كه نظير آن در ساير نقاط ايران كمترديده مي‌شود. زبان ، شعر، رقص ، موسيقي و آداب و رسوم به جاي مانده در اين پهنه از سرزمين ايران ، قدمتي ديرينه دارد. زبان كردي يكي از زبان‌هاي گروه هندي- اروپايي است و دستور زبان ويژه‌اي دارد. اين زبان در ايران چند شاخه مشخص دارد كه عبارتند از: شاخه اورامي كه يك لهجه بسيار قديمي با اصالت تاريخي است ، شاخه سوراني كه مهم‌ترين و رايج‌ترين شاخه زبان كردي به شمار مي‌رود ، شاخه كرمانشاهي كه در كرمانشاه رايج است.
مسافرت و اقامت – استان کردستان:
كليه شهرستان‌هاي استان از نظر راه‌هاي ارتباطي ، مخابرات و سيستم درماني تجهيز شده‌اند و مسافرت به آنها به آساني صورت مي‌گيرد. كليه شهرهاي استان داراي انواع هتل و امكانات اقامتي مي‌باشند و مردمي مهربان دارد.
مکان های دیدنی و تاریخی - استان کردستان:
استان کردستان به لحاظ تاریخ و قدمت طولانی و جغرافیای خاص خود از مکان های تاریخی و طبیعی با ارزشی برخوردار است که در مناطق مختلف استان پراکنده شده اند. جنگل های بلوط، آبشارها و رودخانه های خروشان، چشمه های طبیعی و کوه های سر به فلک کشیده؛ طبیعت زیبا و چشم نواز کردستان را رقم زده و یکی از زیباترین جلوه های گردشگری طبیعی ایران را در دامنه های زاگرس به وجود آورده است.
جاذبه های تاریخی و معماری منطقه که شامل قلعه های قدیمی، مسجد های تاریخی، حمام ها و... می شوند، همراه با آیین ها و فرهنگ رایج بین اقوام کرد از مهم ترین جاذبه های استان کردستان است. رقص های محلی و بومی اين استان که در مراسم شادی و سرور اجرا می شوند، هم از نظر مضمون و هم از نظر شكل درخور توجه است. موسيقی كردی يكی از بارزترين ويژه گی فرهنگی قوم كرد است. طراوت، شادابی، فضای عرفانی و درآميختگی مضامين با تاريخ گذشته كردها، بخشی ازخصوصيات موسیقی کردی است. مجموع جاذبه های طبیعی، تاریخی، اجتماعی و فرهنگی؛ استان کردستان را به منطقه ای دیدنی تبدیل کرده که بازدید از آن برای هر گردشگری جذاب و خاطره انگیز خواهد بود.
صنايع و معادن - استان کردستان:
صنايع استان كردستان به دو گروه ماشينی و دستی تقسيم می شوند. صنايع ماشينی استان مشتمل بر گروه های صنايع كانی غير فلزی، شيميايی، سلولزی، نساجی، چرم، غذايی، برق و الكترونيك هستند. در حال حاضر درنقاط شهری و روستايی كردستان عده كثيری به توليد محصولات گوناگون دستی كه هم مصرف خانگی و هم ارزش تجاری دارند مشغول هستند. فرش بافی، گليم بافی، نساجی، نازک كاری چوب، گيوه دوزی، خراطی، سوزن دوزی، قلاب دوزی، پولک دوزی، منجوق دوزی و ساخت زينت آلات محلی، موج (كه در منازل به عنوان رختخواب پيچ مورد استفاده قرار می گيرد)، جانماز، شال بافی، دستبافت ها، جاجيم بافی و قالی بافی از صنايع دستی عمده اين استان است.
کشاورزی و دام داری - استان کردستان:
استان كردستان از لحاظ اقتصاد كشاورزی و دام پروری يكی از قطب های اساسی ایران محسوب می شود. فعاليت های كشاورزی در اين استان به صورت ديمی و آبی انجام می گيرد. از توليدات كشاورزی اين استان می توان گندم، جو و حبوبات را نام برد. به علت وجود مراتع غنی و آب کافی، این منطقه از دام داری پررونقی برخوردار است. از ميان دام ها گوسفند و بره بيش ترين اهميت و تعداد را دارند. پرورش زنبور عسل در این استان از رونق زیادی برخوردار است و عسل از مهم ترین تولیدات کشاورزان کردستان به شمار می رود.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي - استان کردستان:
قوم کرد؛ در كوه ها و دره های ميان عراق و ارمنستان به ويژه در 60 كيلومتری شمال باختری موصل درعراق كه امروزه ‹‹ زخو›› ناميده می شود، ساكن بوده اند. گفته می شود اصطلاح كردستان را سلجوقيان برای تمايز نواحی كردنشين از ولايت جبال عراق وضع كرده اند که سرزمين های بين آذربايجان و لرستان و قسمتی از اراضی سلسله جبال زاگرس را كه مركز آن در ابتدا ناحيه بهار (در 18 كيلومتری شمال باختری همدان) و بعدها چمچال در نزديكی كرمانشاه امروزی ذکر شده، در بر می گرفته است.
قلعه ها و استحكامات كردها در بين سال های 16 تا 20 هـ . ق به تصرف اعراب در آمدند. کردها درخلال سال های فتح ايران به دست اعراب، همواره در نقاط مختلفی چون فسا، دارابجرد، زور و دارآباد در دفاع از ايران زمين شرکت داشته اند. اقوام کرد هم چنين در روزگار غلبه اعراب بر ايران، همواره از پيشتازان قيام در برابر ظلم و ستم اعراب بودند. قيام ها و شورش های سال های 90 و 148 هـ . ق کردهای فارس و موصل، که به ترتيب به دست حجاج ابن يوسف ثقفی و خالد برمكی سرکوب شدند، گواهان اين مدعايند.
در حمله کردها به اطراف اصفهان و فارس (231 هـ. ق)، يكی از سرداران ترک خليفه به نام وصيف پس از پيروزی بر اين مناطق، نزديک به پانصد نفر از افراد آن جا را به اسيری به عراق برد. در قرن های چهارم، پنجم و ششم هجری، شداديان كه كرد و از قبيله روادی بودند، حكومت های مستقلی را در نواحی كردنشين تشكيل دادند. دولت معروف ايوبی در مصر و شام نيز برخاسته از همين خاندان است. در دوران زمام داری شرف الدوله ديلمی ( 372 – 379 هـ . ق) پيكار او با بدر بن حسنويه در كرمانشاه يكی از رويدادهای مهم است كه به پيروزی بدر و تسلط وی برعراق عجم و شكست شرف الدوله منجر شد. با کشته شدن بدر بن حسنويه در سال 405 هـ . ق به دست طايفه ای كرد به نام ‹‹جورقان››، شمس الدوله پسر فخرالدوله ديلمی بلافاصله شاپورخواست (خرم آباد)، دينور، بروجرد، نهاوند، اسد آباد و قسمتی از اهواز را ضميمه قلمرو خود كرد.
شهرهای كردستان درزمان حمله مغول از قتل و غارت مصون نماند و در زمان تيمور و تركمانان قره قويونلو و آق قويونلو، كردستان و «ديار بكر»، ميدان تاخت و تاز سپاهيان تيمور و تركمانان شد. شاه اسماعيل اول ـ موسس سلسله صفويه ـ به علت سنی بودن كردها رابطه ای با آن ها نداشت. درمقابل؛ سلاطين عثمانی در تقويت هرچه بيش تر كردها می كوشيدند. دولت ايران در دوره صفويه به قسمت وسيعی از كردستان آن روز كه دامنه های خاوری كوه های زاگرس را در بر می گرفت تسلط داشتند و نخستين كتاب درباره قوم كرد به زبان فارسی با نام ‹‹شرفنامه بدليسی›› در اين دوره تدوين شده است.
با تشكيل سلسله زنديه، برای نخستين بار درتاريخ ايران؛ سلسله ای كرد نژاد به سلطنت رسيدند. در اواخر اين سلسله طايفه دنبلی - يكی از طوايف بزرگ كرد – نيز قسمتی از آذربايجان غربی را اشغال کرد و خوی را به عنوان مرکز حکومت خود برگزيد. در سال 1878 ميلادی شيخ عبيدالله نقشبندی با کمک کردها و تحت حمايت دولت عثمانی به فكر تاسيس كردستان مستقل افتاد. به اين ترتيب در سال 1880 ميلادی طرف داران وی، اطراف اروميه، ساوجبلاغ، مراغه و مياندوآب را به تصرف خود درآوردند و سپاهيان ايران به زحمت توانستند تجاوز آنان را دفع كنند. از ديگر تلاش ها در جهت استقلال نواحی کرد نشين می توان به شورش قاضی محمد در سال 1946 ميلادی اشاره کرد. وی هم زمان با حضور قوای متفقين در ايران و حمايت دولت روسيه شوروی، جمهوری خلق كردستان را به مركزيت مهاباد تشكيل داد، که پس از تخليه كامل ايران از قوای متفقين و اعزام ارتش دولت مركزی به نواحی آذربايجان و كردستان، اين شورش و جمهوری ناشی از آن نيز از هم پاشيد. کردستان همواره به دلیل شورش ها و بیم خطرحکومت مرکزی ازآنان؛ مورد بی مهری حکومت های وقت بود. پس از روی کار آمدن دولت جمهوری اسلامی، كردستان امروزی يكی ازآرام ترین دوره های تاریخی خود را می گذراند و از استان های مهم و استراتژيک سرزمين ايران به شمار می رود و بین مردم و دولت تفاهم و وفاق قابل توجهی وجود دارد و بدین لحاظ از امنیت کاملی برخوردار است.
مشخصات جغرافيايي - استان کردستان:
استان كردستان در مجاورت بخش خاوری كشور عراق قرار دارد. اين استان كه در دامنه ها و دشت های پراكنده سلسله کوه های زاگرس ميانی قرار دارد از شمال به استان های آذربايجان غربی و زنجان، از خاور به همدان و زنجان، از جنوب به استان كرمانشاه و از باختر به كشور عراق محدود می شود. استان كردستان از نظر جغرافيايی بين 34 درجه و 44 دقيقه تا 36 درجه و 30 دقيقه پهنای شمالی و 45 درجه و 31 دقيقه تا 48 درجه و 16 دقيقه درازای خاوری قرار دارد. این استان از لحاظ جغرافيای طبيعی تحت تاثير جريان هوای گرم و سرد بوده و اقليم های گوناگونی را به وجود می آورد. تمام نواحی استان در بهار و تابستان آب و هوايی خنک و معتدل و در زمستان سرد و برفی دارد. براساس سرشماری عمومی نفوس و مسكن سال 1375، جمعيت استان كردستان 1.346.383 نفر برآورد شده است
مسيرهاي گردشگري عمومي كشور
استان كردستان
|
رديف |
مبدأ سفر |
مقصد سفر |
مسير سفر |
فهرست جاذبه ها |
|
1 |
سنندج |
مريوان |
سنندج- روستاي نگل- سروآباد- مريوان |
جاذبه هاي طبيعي- اماكن تاريخي سنندج- درياچه آب شيرين زريوار- بازارچه مرزي باشماق مريوان |
|
2 |
سنندج |
سقز |
سنندج- ديوان دره- سقز |
غار باستاني كرفتو- قلعه زيويه- روستاي گردشگري پالنگان با پيشينه تاريخي |
|
3 |
سنندج |
اورامان تخت |
سنندج- مريوان- دزلي- دره كي-اورامان تخت |
جاذبه هاي طبيعي شامل بافت سنتي و روستاي آبشسار بل و … و روستاي هجيج |
