استان سیستان و بلوچستان
استان سیستان و بلوچستان:
مرکـــــز : زاهدان موقعیت : جنوب شرقی ایران
مجاورت : شمال: استان خراسان- جنوب:دریای عمان شرق: کشور پاکستان،کشور افغانستان- غرب: استان کرمان
آب و هوا: ين استان داراي تابستان‌هاي گرم، طولاني و زمستان‌هاي كوتاه ست. ارتفاع متوسط : 270/1 M دما:18 º c
وسعــــت: 187502 کیلومتر مربع
جمعـیــت: بر اساس آمار سال ۱۳۸۵ خورشیدی ۷۴۲/۴۰۵/۲
تقسیمات:7 شهرستان، 29 بخش، 16 شهر، 92 دهستان و 6038 آبادی دارای سکنه
شهرستانها: ایرانشهر - چابهار - خاش - زابل - زاهدان/مرکز استان - سراوان - سرباز - نیک شهر
موقعيت جغرافيايي – استان سيستان و بلوچستان:
استان سيستان و بلوچستان با 187502 كيلومتر مربع مساحت ، پس از استان خراسان بزرگترين استان كشور است و شهرستان‌هاي آن عبارتند از: ايرانشهر، چابهار، خاش، زابل ، زاهدان ، سراوان و نيك شهر. شهرزاهدان مركز استان است. اين استان از دو ناحيه سيستان و بلوچستان تشكيل شده است و در سمت شرق با كشورهاي پاكستان و افغانستان مرز مشترك دارد. در قسمت جنوب با درياي عمان و از قسمت شمال و شمال‌غرب با استان خراسان و در قسمت غرب با استان كرمان و استان هرمزگان همجوار است.اين استان در سال 1385، حدود 2405742 نفر جمعيّت داشته است كه از اين تعداد 1193198 نفردر نقاط شهري و 1212544 نفر در نقاط روستايي ويا غيرساكن بوده‌اند.
استان سيستان و بلوچستان از نظر موقعيت طبيعي در اواخر دوران سوم زمين‌شناسي در اثر جنبش‌هاي كوه‌زايي از دريا جدا شده و از آن پس ابتدا با رسوبات آهكي از نوع دريايي و سپس از رسوباتي با مواد نسبتا ًدرشت و نرم روي هم انباشته شده است. قسمت جنوبي استان كه به مكران معروف است ، يكي از مناطق درحال فرونشستن تدريجي است و علّت آن نيز ضخامت زياد رسوبات رس ماسه‌اي دوران سوم است. ارتفاعات استان به دوران دوم و سوم زمين‌شناسي تعلّق دارد و سنگ‌هاي آن اغلب آهكي و گچي است. بعضي از كوههاي اين استان (مانند: آتشفشان تفتان) به اواخر دوران سوم و اوايل دوران چهارم تعلّق دارد. ارتفاعات سيستان وبلوچستان جزو رشته كوههاي مركزي ايران و شامل ناهمواريهاي شرق چاله لوت و ارتفاعات ديواره شرقي وجنوبي چاله جازموريان است. پهناي كوهستان‌ها از شمال به جنوب افزايش مي‌يابد و در فاصله ايرانشهر- كوهك به بيشترين حد خود مي‌رسد. اين ناهمواريها شامل دو قسمت كوههاي سيستان و كوههاي بلوچستان است.
آب و هوا – استان سيستان و بلوچستان:
منطقه سيستان و بلوچستان با توجه به موقعيت جغرافيايي ، از يك طرف تحت تأثير جريان‌هاي جوي متعدد و از طرفي ديگر تحت تأثير فشار زياد عرض‌هاي متوسط قرار دارد كه مهّم‌ترين پديده مشهود اقليمي آن گرماست. پديده قابل توجه در وضعيت هواشناسي اين منطقه ، بادهاي شديد موسمي ، طوفان شن ، رگبارهاي سيل‌آسا ، رطوبت زياد و مه صبحگاهي است. اين استان داراي تابستان‌هاي گرم ، طولاني و زمستان‌هاي كوتاه‌است . سردترين شهر استان ، زاهدان و گرم‌ترين شهر آن ايرانشهر است. نواحي ساحلي درياي عمان به علّت رطوبت ناشي از مجاورت با دريا ، آب و هواي گرم و رطوبت نسبتاً بيشتري دارد. استان سيستان و بلوچستان يكي از خشك ترين استان‌هاي كشور محسوب مي‌شود. ميزان بارندگي از شرق به غرب استان افزايش مي‌يابد و در نواحي ساحلي استان ميزان رطوبت نسبي بسيار بالاست. استان سيستان وبلوچستان از جهات مختلف در معرض بادهاي موسمي و فصلي است كه اهم اين جريانات بادي عبارتند از: باد 120 روزه سيستان (لوار) ، باد قوس ، باد هفتم (گاوكش) ، باد نم بي يا باد جنوب ، باد هوشاك ، بادهاي مرطوب وموسمي اقيانوس هند ، باد شمال يا گوريچ و باد غربي يا گرد.
تاريخ و فرهنگ – استان سيستان و بلوچستان:
استان سيستان و بلوچستان به لحاظ خصوصيات طبيعي و پيشينه اسكان ، از دو منطقه كاملاً متمايز سيستان و بلوچستان تشكيل شده است. سيستان امروزي قسمت شمال استان است. مورخين بناي سيستان را به گرشاسب يكي از نوادگان كيومرث نسبت داده‌اند. ناحيه مذكور به دليل موقعيت خاص استراتژيكي و جغرافيايي در تمام دوران تاريخي از اهميّت به سزايي برخوردار بوده است. كتيبه‌هاي بيستون و تخت جمشيد سيستان را يكي از ممالك شرقي داريوش ذكر كرده‌اند. نام سيستان از(سكا) كه يكي از اقوام آريايي بود ، گرفته شده است. (سكاها) در حدود سال 128 پيش از ميلاد سيستان را به تصرف خود در آورده‌اند. در عصر ساسانيان تا قرن اوّل اسلام ولايت سيستان موقعيت ممتازي به دست آورده بود. در زمان اردشير بابكان ، سيستان جزو متعلقات دولت ساساني به شمار مي‌آمد و در سال 23 هجري قمري ، اعراب مسلمان به اين سرزمين دست يافتند و سرانجام در زمان معاويه مردم اين خطه به اطاعت كامل اسلام درآمدند. اولين فرمانرواي معروف اين سرزمين (يعقوب ليث صفاري) بود. سيستان تا چند قرن تحت سلطه امراي صفاري باقي ماند. صفاريان ، سامانيان ، غزنويان و سلجوقيان هر يك مدّتي اين سرزمين را تحت سلطه خود داشته‌اند. در زمان مغولان ، خرابي‌هاي زيادي در سيستان بوجود آمد. در سال 914 هجري قمري ، شاه اسماعيل صفوي سيستان را تصرف نمود و در زمان حكومت نادرشاه ، اختلاف‌هاي داخلي سبب خرابي‌هاي زيادي در اين سرزمين شد. قديمي ترين نام بلوچستان (مكا) است و به مرورمكران تبديل شده است. مكران به قسمت جنوبي بلوچستان گفته مي‌شود. كلمه بلوچستان نيز از زماني به اين سرزمين اطلاق شد كه بلوچ‌ها در آن سكونت اختيار كردند. طبق آثار بدست آمده از تپه‌هاي بلوچستان ، تاريخ اين سرزمين به 3000 سال پيش از ميلاد مي‌رسد. در زمان‌خلافت خليفه دوم ، اين سرزمين به وسيله اعراب فتح و يكي از سرداران عرب به حكومت آن منصوب شد. درسال 304 هجري قمري ، بلوچستان به وسيله ديلمان فتح شد. سلجوقيان ، بلوچستان را اشغال نمودند و بلوچستان تابع كرمان شد. بعد از حكومت نادر، بلوچستان اسماً جزو ايران بود و حكومت محلي مستقلي نداشت. در زمان محمّد شاه قاجار ناحيه ايرانشهر به تصرف وي درآمد ، پس از آن رفته رفته تمامي نواحي ساحلي بلوچستان زير سلطه حكومت مركزي قرار گرفت. مجموعه اقوام ساكن در استان سيستان و بلوچستان همراه با سنن و شيوه‌هاي خاص زندگي ، به تنهايي يكي از جاذبه‌هاي بي نظير و چشمگير منطقه است. دو ايل مهّم (براهويي و بلوچ) در منطقه سيستان و بلوچستان زندگي مي‌كنند. نحوه معيشت و زيست ، الگوهاي سكونت ، سنت‌ها و آداب و رسوم و سرانجام ايل راه‌ها ازجمله جاذبه‌هاي فرهنگي و ديدني اين شيوه زندگي است. گروهي از دانشمندان و سخن سرايان به ايالت سيستان منسوب‌اند كه به آنان سنجري و سگزي گويند. شعراي به نام سيستان عبارتند از: (ابوالحسن علي بن جولوغ فرخي گزي) ، (ابوالفرج سجزي) ، (قاضي احمد) و (ابوسعيد سگزي). در دوران طلايي سيستان مشاهيري از آن برخاسته‌اند كه عبارتند از: فرخي سيستاني ، يعقوب ليث و رستم.
مسافرت و اقامت - استان سيستان و بلوچستان:
اكثر شهرهاي استان سيستان و بلوچستان از نظر راه‌هاي ارتباطي مخابرات و سيستم‌هاي درماني تجهيز شده‌اند و عمدتاً داراي هتل و امكانات اقامتي مي‌باشند و با فرهنگ جهانگردي آشنايي نيز دارند. شهر چابهار كه به بندري آزاد تبديل شده از هر حيث آماده پذيرايي ايرانگردان و جهانگردان است.
مکان های دیدنی و تاریخی - استان سیستان و بلوچستان:
استان سیستان و بلوچستان از مکان های تاریخی و دیدنی زیادی برخوردار است. باغ های مركبات ايرانشهر، پارک تفتان، پارک جنگلی بمپور، پناهگاه حيات وحش، جنگل های نخل، انواع چشمه های آب گرم، رودخانه سرباز و تمساح های آن، غارتيس، غاركوه پيرک، كوه تفتان، گردشگاه های كشمان، گردشگاه ماليه – گوربند، منطقه حفاظت شده بزمان و گل فشان های طبیعی استان از مهم ترین جاذبه های طبیعی سیستان و بلوچستان است. آتشكده كركوی، بنای امام زاده های متعدد، تپه های باستانی و با ارزش، شهرهای تاریخی، قلعه های باستانی، مسجدهایی با ارزش معماری بالا به همراه جاذبه های دیگرچون: صنایع دستی جذاب، موسیقی جالب وشنیدنی، مردمانی با فرهنگ ها و قومیت های مختلف از مهم ترین و جذاب ترین دیدنی های استان سیستان و بلوچستان است.
صنايع و معادن - استان سیستان و بلوچستان:
صنايع استان سیستان و بلوچستان به دو دسته صنایع دستی و صنایع کارخانه ای تقسیم می شوند. صنايع دستی در بين ايلات و عشاير استان؛ موقعيت مهمی دارد و از لحاظ تأمين درآمد، پس از كشاورزی و دام داری در رتبه سوم اهمیت قراردارد. حصيربافی، قالی بافی، سوزن دوزی، چادربافی، پشتی بافی، خامه دوزی، سفره بافی، جوال بافی، نمد مالی و سكه دوزی مهم ترين صنايع دستی عشاير سيستان و بلوچستان هستند. انواع صنایع کارخانه ای چون: صنايع غذايی، نساجی، پوشاک و صنايع شيميايی؛ بیش تر در اطراف زاهدان و شهرهای بزرگ فعاليت دارند. ساير صنايع استان بيش تر مشتمل بركارگاههای فلزكاری، ريخته گری، ساخت لوازم خانگی و تانكر سازی است. صنايع شيلات و ماهی گيری نظير پرورش ميگو و ماهی نيز در سواحل دريای عمان در سيستان رايج است. معادن كشف شده استان سيستان و بلوچستان عبارتند از: معدن مس در شمال باختری زاهدان با ذخيره ای بيش از 15 ميليون تن، معدن كروميت در نواحی خاش و معدن منگنز در منطقه كوتيج. از ديگر معادن مهم استان، معادن سنگ مرمر، سنگ آهک، تراورتن و شن و ماسه سيليسی را می توان نام برد. هم چنين دريای عمان يكی از منابع بسيار غنی نمک است. استخراج نمک ازآب دريا همواره در روستاهای ساحلی رايج بوده است و زمينه بسيار ارزان و مناسبی برای گسترش آن وجود دارد.
کشاورزی و دام داری - استان سیستان و بلوچستان:
مهم ترين محصول منطقه سيستان و بلوچستان گندم است كه درصد قابل توجهی از زمينهای زيركشت را به خود اختصاص داده است. بعد از گندم، جو بيش ترين سطح زير كشت را دارد. از جمله محصولات ديگر اين منطقه، يونجه، توتون، كنجد و محصولات جاليزی و سبزيجات را می توان نام برد. زراعت در بلوچستان برخلاف آن چه ظاهراً به نظر می رسد، امكانات بالقوه زيادی برای رشد دارد. شرايط آب و هوایی مناسب برای رشد و پرورش گياهان منطقه گرمسيری و آب و هوای متنوع، امكان كشت و برداشت مكرر يک محصول در فصول مختلف را فراهم نموده است.
گندم با سيلاب های بهاری آبياری می شود و بازده محصول آن ها نسبت به عمل كرد كل كشور از وضعيت خوبی برخوردار است. جو نيز به صورت آبی در بیش تر مناطق و به صورت ديم در چابهار، ايرانشهر و سراوان كشت می شود و بيش تر به مصرف دام های مختلف می رسد. برنج نيز درزمین های كوه پايهای و در مسير رودخانه ها كشت می شود. در مناطقی كه در سال دوبار محصول برداشت می شود، محصول ديم؛ غالبا برنج است.
علاوه بر محصولات فوق، يونجه نيز به عنوان مهم ترين منبع غذايی دام ها در بلوچستان كاشته می شود. بخش ديگری از فعاليت های كشاورزی استان سیستان و بلوچستان را باغ داری تشکیل می دهد كه مهم ترين محصول آن انگور است. بيش ترين درصد تاكستان های استان در منطقه سيستان قرار دارد. از سايردرختان ميوه، می توان به انار، انجير، توت، سيب، مركبات و موز اشاره كرد. هم چنين درختان انبه، پاپايا (خربزه درختی)، نارگيل، زيتون خوراكی، چيكو، كائوچو و نيشكر نيز در شرايط آب و هوايی اين استان رشد می کنند. محصول باغ های بلوچستان در دره های كوهستانی متمركز شده و درختانی چون خرما، غالب زمين های زراعی را محصور نموده است.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي - استان سیستان و بلوچستان:
نام قديم سيستان «زرنگا» يا «زرنگ» بود، كه پس از مهاجرت «سكاها» به طرف جنوب، و استقرارشان در اين منطقه در زمان فرهاد دوم اشكانی، به نام آنان «سكستان» نام گرفت. شهر زرنگ در حال حاضر جزء افغانستان بوده و در محل آن روستای كوچكی به نام «نادعلی» قرار دارد. در نزديكی اين روستا، تل بزرگی است كه بر فراز آن، هنوز آثار خرابههای ارگ، قلعه و باروی آن ديده می شود. در تپه های بلوچستان نيز آثاری به دست آمده كه تاريخ اين سرزمين را به 3000 سال پيش از ميلاد می رساند. آن چه مسلم است، كوروش کبير هنگام لشگركشی به هند، مكران را نيز تصرف كرد. لفظ زرنگ، قديمی ترين نام سيستان و زاولستان است كه در كتيبه داريوش، «زرنگار» آمده است. به عقيده محققين «زرنگ»، «زريه»، «زريا» و «دريا» به زبان امروزی، همه يک مفهوم داشته و مراد از آن ها دريای «زره» يا «هامون» بوده است. نيم روز، نام ديگر سيستان و به معنی جنوب است. بنای بيش تر سيستان را به پهلوانان اسطورهای ايران چون زال، سام و رستم نسبت می دهند و فردوسی نيز در شاهنامه، از گردان بلوچ سخن گفته است.
از سوی ديگر سرزمينی كه اكنون بلوچستان ناميده می شود، درگذشته به«مكا» و«مكه» شهرت داشته است. هم چنين از دير باز اين منطقه را «مكران» ناميدهاند كه به نظر می آيد تركيبی از دو واژه «اراينا يا ايرنيا» و «مكا» باشد كه در سانسكريت به معنی سرزمين باتلاق ها است. چرا كه در زمان قديم درسرزمين بلوچستان باتلاقهای بسياری وجود داشته است. كلمه بلوچستان نيز از زمانی به اين سرزمين اطلاق شد كه بلوچ ها در آن سكونت كردند. مورخين بنای سيستان را به گرشاسب – يكی از نواده گان كيومرث – نسبت داده‌اند. سيستان در زمان هخامنشيان، منطقهای آباد بود. اين امر در كتيبه بيستون و كتيبه های تخت جمشيد كه سيستان را يكی از ممالک خاوری داريوش ذكر كرده‌اند، منعكس شده است. سكاها در حدود 128 پيش از ميلاد، سيستان را به تصرف خود درآورده و در پهنه آن استقرار يافتهاند.
اسكندر مقدونی هنگام بازگشت از هندوستان در اين سرزمين در اثر وجود ريگ های روان، بيابان های خشک و بی آب و سرسختی مردمان اين سرزمين، بيش تر سپاهيان خويش را از دست داد. با فتح سيستان به دست اردشير بابكان اين منطقه در زمره متعلقات دولت ساسانی قرار گرفت. در زمان خلافت خليفه دوم، اين سرزمين به وسيله عربها فتح و يكی از سرداران عرب به عنوان حاكم آن منصوب شد، ولی در اثر مخالفت ها و جنگ های مردم بلوچستان با وی، سرزمين را ترک كرد. در سال 304 هجری قمری، سرزمين بلوچستان به وسيله ديلميان فتح شد و در زمان حكومت سلجوقيان در كرمان، منطقه بلوچستان نيز توسط آن ها اشغال و تابع كرمان شد.
سرزمين سيستان در سال 23 هـ . ق به تصرف اعراب درآمد. دفاع و مخالفت مردم اين سرزمين تا زمان معاويه (که آنان را به اطاعت واداشت و عبدالرحمان فاتح سيستان را به حكومت آن جا منصوب کرد) به صورت شورش ها و قيام های محلی ادامه داشت؛ به گونه ای که فرمان دار عرب را مجبور به ترک اين سرزمين کردند.
اولين فرمان روای ايرانی اين سرزمين؛ در پس از اسلام يعقوب ليث صفاری بود كه از رودخانه سند تا رود كارون را تحت فرمان داشت. عمرو ليث - برادر وی - نتوانست اين موقعيت مهم را حفظ كند و سرانجام به دست اسماعيل سامانی در بغداد به قتل رسيد. با وجود اين، سيستان تا چندين قرن تحت سلطه امرای صفاری باقی ماند و طاهراز نواده گان عمرو تا 295 هجری قمری ايالت فارس و كرمان و سيستان را تحت فرمان خود داشت و پس از وفات او سلسله صفاری روی به ضعف گذاشت. پس از صفاريان، سامانيان، غزنويان، و سلجوقيان نيز هر يک مدتی در اين سرزمين فرمان راندند. در زمان مغولان و تيموريان، خرابی های زيادی در سيستان به وجود آمد كه به از بين رفتن سدها، كانالها و مناطق آباد سيستان انجاميد. درسال 914 هـ . ق، شاه اسماعيل صفوی سيستان را تصرف كرد. پس از شاه اسماعيل – در زمان حكومت نادرشاه – اختلافات داخلی سبب خرابی های زيادی در اين سرزمين گرديد. سرانجام سپاهيان ايران در 1865 ميلادی، سيستان را از دست امرای سركش بازستاندند. در سال های بعد نيز اين منطقه دستخوش حوادث و وقايع زيادی شد. كشمكش های افغانستان با ايران بر سر ادعاهای آن كشور نسبت به سيستان منجر به دخالت بريتانيا به عنوان داور شد. هيأت تشكيل شده توسط بريتانيا، سيستان را در امتداد خطی از بند سيستان برهيرمند به طرف كوه ملک سياه در باختر گودرز، بين ايران و افغانستان تقسيم نمود. با اين كار، قسمتی كه اروپاييان عنوان «سيستان خاص» به آن داده‌اند (در مقابل «سيستان خارجی» كه به افغانستان واگذار شد) به ايران تعلق گرفت. این سرزمین همواره از فراز و نشیب های تاریخی زیادی برخوردار بوده و سرگذشت طولانی تاریخی داشته است.
مشخصات جغرافيايي - استان سیستان و بلوچستان:
استان سيستان و بلوچستان درجنوب خاوری ايران و در مختصات جغرافيايی 25 درجه و 3 دقيقه تا 31 درجه و 28 دقيقه پهنای شمالی و 58 درجه و 47 دقيقه تا 63 درجه و 19 دقيقه درازای خاوری واقع شده است. این استان؛ از دو ناحيه تشكيل يافته که از لحاظ طبيعی با يك ديگر كاملا متفاوت هستند. اين استان پهناور از خاوربا كشورهای پاكستان و افغانستان، از جنوب با دريای عمان ، از شمال و شمال باختر با استان خراسان و از باختر با استان های كرمان و هرمزگان هم جوار است. ناحيه سيستان که 8117 كيلومتر مربع وسعت دارد و در قسمت شمالی استان واقع شده است. اين ناحيه حوزه مسطح و مسدودی است كه از آبرفت های دلتای قديمی و فعلی رود هيرمند تشكيل شده است. ناحيه بلوچستان با مساحت 179385 كيلومتر مربع يک منطقه وسيع كوهستانی است كه حد شمالی آن كوير لوت و حد جنوبی آن دريای عمان است. مرزهای طولانی آبی و خشكی استان؛ با كشورهای افغانستان، پاكستان و كشورهای حوزه خليج فارس، موقعيت ويژه ای به اين استان بخشيده و سبب ايجاد شرايط خاصی در آن شده است. جمعیت این استان برابر سرشماری سراسری سال 1375 حدود 1703094 نفر برآورد شده است.
مسيرهاي گردشگري عمومي كشور
استان سيستان و بلوچستان
|
رديف |
مبدأ سفر |
مقصد سفر |
مسير سفر |
فهرست جاذبه ها |
|
1 |
زاهدان |
زابل |
زاهدان- سه راهي دشتك- زابل |
شهر سوخته- كوه خواجه- دهانه غلامان- قلعه مچي- روستاي قلعه نو- آسياب بادي سيستان- ارگ سه كوهه- طبيعت زيباي چاه نيمه |
|
2 |
زاهدان |
خاش |
زاهدان- دهپابيد- اسكل آباد و نوك آباد- تفتان- خاش |
آتشفشان نيمه فعال تفتان- قلعه ايرندگان- قبرستان هفتاد ملا- پست قديمي مير جاده- ساختمان قديمي دادگستري- غار لاديز- گودواره سيك ها |
|
3 |
ايرانشهر |
چابهار |
ايرانشهر- سرباز- چابهار |
قلعه ناصري- قلعه به پور- محوطه تاريخي اسپيدژ- قلعه دامن- رودخانه سرباز- پوشش گياهي و حيات وحش( مامن تمساح پوزه كوتاه كاندو) |
|
4 |
سروان |
چابهار |
سروان- ناهوك- نيكشهر- چابهار |
مركز توليد سفال كلپورگان- دره نگاران- قلعه سب- قلعه كنت- قلعه زابلي- قلعه دزك- مسجد دزك |
|
5 |
چابهار |
كنارك |
چابهار- كنارك |
سواحل درياي عمان و منطقه آزاد چابهار- گلفشان- كوههاي بدلند- قلعه پرتغاليها- جنگل هاي زيباي حرا- سواحل ديدني گواتر |
