خاش:
خاش:
ناحيه خاش به دليل ارتفاع زياد نسبت به ساير شهرستان‌هاي استان و همچنين قلّه مرتفع (تفتان) كه درشمال آن قرار دارد. خوش آب و هواترين منطقه استان بشمار مي‌رود. خاش يكي از شهرهاي قديمي استان سيستان و بلوچستان است كه تاريخ پيدايش آن به پيش از حكومت نادرشاه مي‌رسد. اين شهر تا قبل از نادر محل ناامني بود و بخاطر راهزنان اعتبار نداشت. نادر شاه با سركوب راهزنان و ياغيان ، اين منطقه را امن نمود و با ساختن قلعه‌اي آن را آباد كرد. پس از كشته شدن نادر، انگليسي‌ها به منطقه خاش وارد شدند و در آنجا بناهايي ايجاد نمودند و به مرور زمان خاش رو به آباداني و توسعه گذاشت و سيماي شهري يافت.
مکان های دیدنی و تاریخی - خاش:
درباره مكان هاي تاريخي و ديدني اين منطقه اطلاعات مستندي در دست نيست.
کشاورزی و دام داری - خاش:
كشاورزی در اين ناحيه به دليل شرايط خاص محيطی يعنی كمبود آب زراعی و نامناسب بودن زمين ها، پيشرفت چشم‌گيری نداشته و به علت كمبود باران در اين منطقه زراعت ديم به ندرت صورت می گيرد. عمده ترين فرآورده های كشاورزی در خاش شامل خرما، پسته، جاليز، برنج، ذرت، تره بار، نباتات علوفه ای، سيب، انگور، انجير، انار، مركبات، گندم و جو است. دام‌داری از ديرباز در منطقه رايج بوده و به سبب كمبود پوشش گياهی جهت تعليف دام ها، علوفه دستی و زائدات زراعی جبران اين نقيصه را می نمايند. علاوه بر آن دامنه های جنوبی و باختزی كوه تفتان محل مناسبی جهت چرای منطقه به شمار می روند.
مشخصات جغرافيايي - خاش:
شهرستان خاش از نظرجغرافيايی در 61 درجه و 12 دقيقه درازای خاوری و 28 درجه و 13 دقيقه پهنای شمالی در جنوب كوه تفتان واقع شده است. اين منطقه در 1415 متری از سطح دريا و 185 كيلومتری جنوب زاهدان و در مسير زاهدان – ايران‌شهر قرار دارد. آب و هوای اين شهرستان معتدل و متمايل به گرم و خشك است. مسيرهاي دسترسي به خاش عبارت اند از:
1- راه زاهدان – ايران‌شهر (كه شهر خاش در 185 كيلومتری زاهدان و در 148 كيلومتری ايران‌شهر قرار دارد)
2- مسير راه خاش – ميرجاوه به درازای 110 كيلومتر
3- راه خاش – سراوان به درازای 155 كيلومتر
جمعيت اين شهرستان در سرشماری سال 1375 تعداد 129569 نفر شمارش شده‌است. مردم شهرستان خاش آريايی نژادند و به زبان فارسی با گويش بلوچی سخن می گويند.علاوه بر بلوچان، عده ای يزدی نيز در شهرستان خاش به سر می برند.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي - خاش:
خاش امروزی در نزديكی شهر قديمی خاش قرار دارد كه تاريخ پيدايش آن به پيش از حكومت نادر می رسد. اين شهر تا قبل از نادرشاه به علت ناامنی و آمد و شد راهزنان و ياغيان، چندان اعتبار نداشت. نادر شاه ضمن سركوب راهزنان، اين منطقه را امن كرد و ميربای خان را به حكومت آن جا فرستاد. ميربای خان در ميان آبادی قلعه ای ساخت و در عمران و آبادانی خاش كوشش كرد. پس از کشته شدن نادرشاه، انگليسی ها زمان را مغتنم شمرده و به منطقه خاش وارد شدند و بناهايی را در آن جا ايجاد كردند. در همين زمان سردار ايدوخان رئيس طايفه ريگی بر آنجا تسلط پيدا كرد و قلعه های ديگری به نام های حيدرآباد و ناصری بنا نمود. بدين ترتيب، خاش رو به توسعه و آبادانی گذاشت و از شكل يك روستا خارج شده و آرام آرام سيمای شهری به خود گرفت.
آثار تاریخی - خاش:
قلعه حيدرآباد – خاش: قلعه حيدر آباد در جنوب شرق خاش از جمله آثار تاريخي مهم شهرستان خاش به شمار مي رود. اين قلعه درسال1920ميلادي (1299 خورشيدي) توسط شخصي به نام (عيدوخان) ساخته شد و تا سال 1307 خورشيدي به عنوان محل سكونت همين شخص و خانواده اش مورد بهره برداري قرار گرفت. بعدها از اين قلعه به عنوان محل نگهداري آذوقه و مهمات نيروهاي انگليسي به سرپرستي ژنرال داير استفاده شده است. عمده مصالح بكار رفته در قلعه خشت خام و كاهگل است و داراي برج ها و طاق هاي هلالي زيبايي است كه توسط سازمان ميراث فرهنگي مورد مرمت و بازسازي قرار گرفته است. نقشه اصلي قلعه حيدرآباد به صورت مستطيل بوده كه با اضافه شدن چند اتاق و ديوار در قسمت جنوب شرقي آن نقشه بنا به ذوزنقه اي شكل تبديل شده است. در ساخت و تكميل اين بنا از تزيينات معماري خاصي بهره گرفته نشده ، تنها تزيينات كنگره اي شكل نيم دايره اي متمايل به بيضي ، تيركش هاي تعبيه شده در قسمت فوقاني حصار خارجي ، تزيينات كادربندي اتاقك هاي نگهباني بالاي سر در ورودي ها ، خشت چيني نيم دايره اي ، قوس سردر ورودي اتاق هشت ضلع غربي حياط مركزي بخش سوم قلعه و تزيينات كاربردي آن از عناصر تزيين معماري اين اثر مي باشد.
پس از اينكه قلعه به صورت نيمه مخروبه رها شد ، سازمان ميراث فرهنگي استان سيستان و بلوچستان اقدام به مرمت و بازسازي آن كرد و هم اينك از بخش سوم آن كه مورد مرمت قرار گرفته به عنوان پاسگاه انتظامي حفاظت آثار تاريخي استفاده مي شود. همچنين اكنون از بخش شمالي معماري و قسمتي از معماري بخش دوم اتاق هاي ضلع غربي حصار، روستاييان منطقه به عنوان محل نگهداري دام و انبار علوفه استفاده مي كنند.
جغرافیای طبیعی - خاش:
چشمه آب معدني آمني - خاش: چشمه آمني در منتهي اليه رودخانه بيدستور قرار دارد و بهترين راه رسيدن به مظهرآن ، جاده خاش - زاهدان است. آب چشمه از شكاف سنگ‌هاي آتشفشاني خارج مي‌شود. بالا بودن مقدارسيليس و ترش مزه بودن آب ، نشان دهنده ارتباط نزديك اين چشمه با كوه تفتان است. آب اين چشمه در رديف آب‌هاي سولفات كلسيم همراه با منيزيم ولرم است كه در درمان بسياري از امراض پوستي مفيد است.
چشمه آب معدني استخر طبيعي(درياچه لاوان) - خاش: اين استخر در شمال غربي كوه تفتان و روستاي كوته قراردارد. حوضچه طبيعي آن بيضي شكل است. آب آن از چشمه‌هاي متعدد كف حوضچه تأمين مي‌شود. دركف درياچه كه سنگ‌هاي آن از توف‌آندزيتي تشكيل شده است ، آب به صورت جوشان در نقاط متعدد از زمين‌خارج مي‌شود. سطح آب درياچه در فصول مختلف سال متغير است. در فصل بارندگي سطح آب ، بالاتر و دراواخر پاييز، پايين‌تر است. تبخير زياد آب سبب ازدياد مواد معدني استخر آب مي‌گردد. آب درياچه لاوان دررديف آب‌هاي سولفات كلسيم همراه با منيزيم و كلرورسديم ولرم است كه در درمان بسياري از امراض جلدي مفيد است.
درياچه چاه غيبي(گابي) - خاش: در جنوب غربي خاش واقع شده و مركز تجمع سيلابهاي فصلي است. در بهار داراي آب فراوان است و در ديگر فصول به مرداب تبديل مي‌شود و زيستگاه حيات وحش است.
قله تفتان - خاش: كوهستان و قله تفتان در جنوب شرقي ايران و در 50 كيلومتري شمال شرقي شهرستان خاش واقع شده است. اين كوه كه آتشفشان تفتان در آن قرار دارد ، بلندترين كوه بلوچستان است كه قله‌هاي متعددي دارد. قله آتشفشاني آن به نام چهل‌تن معروف است. قله چهل‌تن تفتان در فاصله 380 كيلومتري شمال درياي‌عمان قرار دارد. اين قله داراي دو شاخك اصلي يكي در شمال كه مرتفع‌تر است و زيارت نام دارد و ديگري درجنوب كه كوتاه‌تر است و مادركوه ناميده مي‌شود. به اين قله از سمت شمال شرقي (صبح كوه) و از طرف غرب(لركوه) مي‌گويند.
