سقز:
سقز:
شهرستان سقز در فاصله 706 كيلومتري تهران و 181 كيلومتري سنندج واقع شده است. اين شهرستان درفصل‌هاي بهار و تابستان آب وهواي خنك و معتدل دارد. اين شهر در نخستين اتحاد ماد پايتخت مادها بود و(ايزيرتا) ناميده مي‌شد. پس از حمله (سارگن دوم) پادشاه آشور به ماد ، استحكامات آنها ويران و مادها شكست خوردند. پس از آن (سكاها) در تجديد بناي اين شهر كوشيدند و سقز را با نام (اسكيت) به عنوان پايتخت خود انتخاب كردند. نام امروز سقز از نام قوم (سكه)- سكا- اسكيت- سكز به يادگار مانده است. شهر سقز سابقاً در دشت جنوب غربي شهر فعلي قرار داشت كه اكنون به كهنه سقز معروف است. در حال حاضر، شهر سقز در دامنه ارتفاعات واقع شده و رودخانه‌اي از آن جاري است و يكي از زيباترين نواحي استان كردستان است.
سقز يكي از شهرستان‌هاي استان كردستان است كه قدمت آن به دوره‌ي مادها می رسد و از اين دوره آثاری در اطراف شهر سقز به جاي مانده است.سقز ابتدا در دشتی در جنوب شهر فعلی قرار داشت كه اكنون به كهنه سقز يا سقز كهنه معروف است. شهر فعلی ابتدا در اطراف بازار به وجود آمد. قديمی‌ترين محله، همان محله بازار است كه سپس در اثر ارتباط با تبريز، سنندج و بانه دو طرف جاده های آن آباد شد. رودخانه‌‌ای كه در كنار شهر جريان دارد و تپه هايی كه شهر بر روی آن ها ساخته شده، از عوامل جهت‌دهنده بافت شهری هستند. صنايع دستي شهرستان سقز را نخ‌ريسي، جاجيم‌بافي، سجاده، طناب‌بافي، قالي بافي، نمد شال (نوعي پارچه) جوراب پشمي دستباف، توبره تشكيل مي‌دهد.
مکان های دیدنی و تاریخی - سقز:
از مكان‌هاي تاريخي وديدني شهرستان سقز اطلاعات مستندي در دست نيست.
صنايع و معادن - سقز:
از صنايع و معادن شهرستان سقز اطلاعات مستندي در دست نيست.
کشاورزی و دام داری - سقز:
اساس اقتصاد شهرستان‌بسقز بر‌كشاورزی،باغ‌داری‌و‌دام‌پروری استوار است. از محصولات عمده كشاورزی و باغ‌داری می‌توان گندم، جو، بنشن، نباتات‌علوفه‌ای، انگور، گردو، سيب، بادام، گيلاس، هلو، زردآلو و توت را نام برد. همچنين دام‌داری و دام‌پروری نيز مانند ساير نواحی كردستان بسيار متداول بوده و شامل پرورش گوسفند، بز و گاو می شود. پرورش طيور علاوه بر طريق سنتی، به شيوه مدرن نيز انجام می شود که شامل پرورش مرغ جهت مصارف گوشت و تخم مرغ مي‌شود. زنبورداری از مشاغل رايج بوده و زارعين علاوه بر فعاليت های كشاورزی، به اين كار نيز اشتغال دارند.
مشخصات جغرافيايي - سقز:
شهرستان سقز يكی از شهرستان های استان كردستان از نظر جغرافيايی در 46 درجه و 16 دقيقه ی درازای خاوری و 36 درجه و 14 دقيقه ی پهنای شمالی و در ارتفاع 1500 متری از سطح دريا واقع است. شهرستان سقز از شمال به تكاب، شاهين دژ و بوكان (آذربايجان غربی)، از خاور به ديواندره، از باختر به بانه و از جنوب به مريوان محدود می گردد. سقز در نقاط كوهستانی واقع شده که هوای آن در زمستان بسيار سرد و در تابستان گرم می باشد. در زمستان گاهی برف های سنگين می بارد و در پاييز و بهار ريزش باران اغلب چندين روز متوالی ادامه دارد. شهر سقز مركز شهرستان در سر سه راهی سنندج ـ مياندوآب و بانه واقع شده است. راه های سقز عبارتند از:
ـ سقز - سنندج به درازای 205 كيلومتر
ـ سقز -ا مياندوآب به درازای91 كيلومتر
ـ سقز – بانه به درازای 65 كيلومتر
ـ سقز - تبريز از طريق مياندوآب به درازای 260 کيلومتر
ـ سقز به اروميه از طريق مهاباد به درازای 272 كيلومتر و از طريق بانه و سردشت به درازای 263 كيلومتر
ـ راه سقز به مرز ايران و عراق در مسيری مستقيم به درازای 70 كيلومتر
وجه تسميه و پيشينه تاريخي - سقز:
در نخستين اتحاد ماد، شهر سقز با نام ‹‹ايزيرتا›› پايتخت مادها بود. فرماندهان ماد در اطراف شهر استحكامات ‹‹زيويه›› و ‹‹قپلانتوی›› كنونی (آدامائيت) را برای خود بنا کردند. در اين زمان سارگن دوم - پادشاه آشور - به سرزمين ماد تاخته و آن ها را شكست داد و «ايزيرتا»، «زيويه» و «آدامائيت» را ويران ساخت. پس از آن سكاها (سكه) به تجديد بنای اين شهر پرداخته و سقز را به نام «اسكيت» (ساكز، سكز) به عنوان پايتخت خود انتخاب كردند.
شهر سقز سابقا در دشتی در جنوب باختری شهر فعلی قرار داشت، كه اكنون به «كهنه سقز» يا «سقز كهنه» معروف است. شهر فعلی ابتدا در اطراف بازار به وجود آمد از اين رو قديمی ترين محله شهر، محله بازار است كه بعدها در اثر ارتباط تبريز، سنندج و بانه طرفين جاده های آن آباد شد. در حال حاضر، موقعيت طبيعی و نحوه استقرار شهر در دامنه ارتفاعات و گذر رودخانه از كنار آن، اين شهر را به يكی از زيباترين شهرهای استان كردستان تبديل كرده است.
آثار تاریخی - سقز:
تپه باستاني زيويه – سقز: اين تپه كه در اصل قلعه بود در روستاي زيويه ، حدود 55 كيلومتري جنوب شرقي شهر سقز واقع و از محوطه بسيار وسيعي برخوردار است. طي كاوش هاي باستان شناسي در اين تپه ، قلعه باستاني زيويه از زير خاك بيرون آمد. اين قلعه روي يكي از تپه هاي نسبتاً مرتفع منطقه ساخته شده و بر محيط اطراف اشراف كامل دارد.
در نخستين كاوش كه توسط ( ايوب ربنو) در سال 1325 خورشيدي در اين منطقه صورت گرفت و بيشتر جنبه تجاري داشت ، اشياي منحصر به فردي از يك تابوت برنزي به دست آمد كه در نوع خود از شاهكارهاي فلزكاري و سفال گري محسوب مي شود. همين امر موجب تخريب بسياري از آثار معماري ارزشمند اين قلعه ( كاخ دژ ) عظيم گرديد. اين قلعه كه به اقوام ماد و ماننايي تعلق داشت ، در حدود 2700 سال پيش ساخته شده است. در سال 1354 خورشيدي اولين فصل كاوش هاي علمي باستان شناسي در اين تپه آغاز شد و تا سال 1380 خورشيدي ادامه يافت. طي چند فصل كاوش، نتايج قابل توجهي در زمينه شناخت وضعيت معماري آن به دست آمد. از جمله اشياي به دست آمده در اين كاوش ها ، قطعات عاج منقوش بود كه نقوش حيواني و صحنه شكار اساطير روي آن ها حك شده و از ارزش ويژه اي برخوردار است. اهميت اين قطعات به حدي است كه از روي دو نمونه از آنها، نقش برجسته آبيدر سنندج، طراحي ، بزرگ نمايي و ساخته شد. ساختمان باشكوه و سه طبقه زيويه يكي ازعجائب معماري باستان بود كه با استحكامي بي‌نظير بر بالاي كوه و بر روي غار وسيع زيويه كه ارتفاع آن ازسطح دريا 1835 متر است ، بنا شده بود. اين ساختمان مركز اولين دادگستري ايران باستان بوده است كه مادها براي (دياکو) ساختند. ديوارهاي بنا با سنگ‌هاي مخصوص تراشيده شده بود و ديوار خشتي بر روي پي‌ها با مقياس‌هاي دقيق هندسي و رياضي ساخته شده بود. اين ساختمان داراي ايواني زيبا و 12 سرستون سنگي و دو دروازه سنگي بود و آب لازم آن از چشمه‌اي بر بالاي كوهي در جوار زيويه تأمين مي‌شده است.
قلعه زيويه - سقز: اين قلعه در 42 كيلومتري شمال شرقي سقز قرار گرفته و در سال 1947 ميلادي بطور اتفاقي كشف شده است. آثاري كه در اين قلعه بدست آمده ، نشانه‌هايي از يك تمدن پيشرفته در اين ناحيه است. از جمله معروفترين اين آثار، سينه بند بزرگ طلايي است كه روي آن تصوير حيوانات افسانه‌اي نقش گرديده است. اين‌آثار به 900 سال پيش از ميلاد تعلّق دارند. براي احداث قلعه زيويه ، استادكاران پس از بنياد مصطبه ، سكوهايي براي دست يابي به سطح صاف و هموار پديد آوردند و در بين شيب هاي موجود در تپه ، با بهره گيري از خشت خام ، سنگ و چوب قلعه اي در نهايت استحكام و پايداري بنا نهادند. پي ها و پايه ستون ها از سنگ ساخته شده و براي ساخت ديوارها ، خشت خام به ابعاد 16×46×46 سانتي متر به كار رفته است. رودي اصلي با 21پله سنگي ، در شرق تپه قراردارد. از جالب ترين قسمت هاي قلعه ، تالار ستون دار آن با 16پايه ستون سنگي مدور است. قطر اين پايه ستون ها حدود 95 تا 105 سانتي متر است. كف تالار با خشت خام به صورت شطرنجي مفروش شده است. ديگر بخش هاي اين قلعه عظيم شامل سالن ها ، حياط ها و اتاق هاي متعددي است كه هر يك عملكردي خاص داشت. نكته قابل توجه استفاده از فاصلة پشت بندهاي ايجاد شده براي استحكام و ايستايي ديوارهاي قلعه است كه به عنوان سيلو( انبار غله ) مورد استفاده بود. در كاوش هاي سال 1380 خورشيدي ، نمونه هايي از غله در كف انبارها كه هر يك بيش از 8 متر عمق داشت ، به دست آمد.
جغرافیای طبیعی - سقز:
رودخانه سفيدرود – سقز: طول اين رودخانه از زرينه رود كوتاه‌تر و آب آن نيز كمتر است. اين رودخانه در سقز به نام (تاتاهو) معروف است كه از ارتفاعات منگور و ترجان سرچشمه مي‌گيرد و در نهايت به درياچه اروميه مي‌ريزد. رودخانه‌هاي چمخانه و ساوجبلاغ مهمترين شعبات اين رود هستند. حواشي اين رودخانه به ويژه در دره‌هاي گسترده و دشت‌ها ، بسيار زيبا و ديدني است.
رودخانه سيروان – سقز: اين رود درازترين رودخانه استان كردستان است و رودهاي گاورود و قشلاق سرچشمه‌هاي اصلي‌آن است. گاوه رود از كوه‌هاي كون كبود شهرستان سقز و قشلاق از كوه‌هاي پير محمد شهرستان بيجار سرچشمه‌مي‌گيرد. شعب مختلف آن به منزله شريان‌هاي اصلي ، دره ژرفي را در هر سو تشكيل مي‌دهند. قسمتي از مسيراين رود ، در نوار داخلي نزديك مرز ايران و عراق واقع شده و به نام رود (دياله) در نهايت به خليج فارس مي‌ريزد. شعبات مهم آن ، دزلي ، مريوان ، گردلان ، زراب قطوند ، قشلاق و گاو رود هستند. بستر و حواشي اين رود بسيارزيبا زيستگاه انواع پرندگان و ماهيان است و لذا براي بهره‌برداري‌هاي توريستي و تفريحي نيز بسيار مناسب‌است.
كوه چهل چشمه – سقز: اين كوه بلندترين كوه شمال كوهستان زاگرس است كه 1373 متر ارتفاع دارد و در 53 كيلومتري جنوب شرقي سقز واقع شده است. رودخانه‌هاي شورقي ، چهل چشمه ، كله باد و چم‌جقتو ازارتفاعات اين كوه چشمه مي‌گيرند. همچنين چشمه سارهاي فراواني نيز در دامنه‌ها و دره‌هاي اين كوه از زمين مي‌جوشند و سرسبزي و زيبايي ويژه‌اي بدان مي‌بخشد. اين كوه با طبيعتي زيبا از پتانسيل تفرجگاهي و طبيعت‌گردي فراواني برخوردار است.
دشت هاي سقز – سقز: در محدوده شهرستان سقز، دشت‌هاي متعددي واقع شده است كه مهمترين آنها عبارتنداز: دشت‌هاي صاحب ، قه‌لاكون ، له‌گرمي و كول تپه. وسعت دشت‌هاي اين شهرستان در حدود 700 هكتار است. برخي از اين دشت‌ها در فصول بهار و تابستان با سرسبزي و گل‌هاي وحشي جلوه‌اي بسيار زيبا دارند.
جنگل هاي منطقه اي سقز – سقز: مساحت جنگل‌هاي سقز در حدود 7000 هكتار برآورده شده است. منطقه بين بوكان وسقز در دامنه‌هاي شيب دار دو طرف جاده شمال و جنوب واقع شده است كه براي توليد گونه‌هاي درختي سريع‌الرشد بسيار مناسب است و جنبه‌هاي تفريحگاهي آن نيز بسيار جالب توجه مي‌باشد.
