ایران شناسی

استان تهران:

مجاورت : شمال:  استان مازندران  جنوب: استان قم  جنوب غرب :به استان مرکزی شرق:استان سمنان  غرب: استان قزوین
آب و هوا: هوای تهران در مناطق کوهستانی دارای آب و هوای معتدل و در دشت، نیمه بیابانی است. تهران در مرز شرایط جوی بری و اقیانوسی قرار گرفته و تمایل آن به موقعیت بری بیشتر از وضعیت اقیانوسی است.  ارتفاع  متوسط:    191/1   M   دما: 1/17 º c
وسعــــت: ۱۸۹۵۶ کیلومتر مربع
جمعـیــت: بر اساس آمار سال ۱۳۸۵ خورشیدی ۳۶۶/۴۲۲/۱۳ نفر
تقسیمات: در سال ۱۳۸۳خورشیدی دارای ۱۳ شهرستان و ۴۴ شهر

شهرستانها: اسلام شهر - پاکدشت - تهران/مرکز استان - دماوند - رباط کریم - ری - ساوجبلاغ - شمیرانات - شهریار - فیروزکوه - کرج - ورامین - گالری تصاویر

موقعيت جغرافيايي – استان تهران: 

استان تهران با 18956 كيلومتر مربع‌ مساحت‌ در شمال‌ فلات‌ مركزي‌ ايران‌ قرار گرفته‌ است‌. اين‌ استان‌ از شمال‌ به‌ استان مازندران از جنوب‌ به استان قم ‌، از شرق‌ به استان سمنان‌ و از غرب‌ به‌ استان قزوين محدود شده‌ است‌. ابر شهر تهران مركز شهرستان‌ و مركز استان‌ تهران‌ و پايتخت‌ ايران‌ است‌. براساس‌آخرين‌ تقسيمات‌ كشوري‌ ، شهرستان‌هاي‌ تهران ‌، دماوند ، ري ، ساوجبلاغ ، شميرانات ، شهريار، ورامين ، اسلام‌شهر و کرج‌ مجموع‌ شهرستان‌هاي‌ استان‌ تهران‌ را تشكيل‌ مي‌دهند. استان‌ تهران‌ در آبان‌ ماه‌ 1385 حدود 366/422/13 نفر جمعيت‌ داشته‌ است‌. از كل‌ جمعيت‌ استان‌ در همين‌ سال‌ 431/260/12 نفر در نقاط‌ شهري‌ و 935/161/1 نفردر نقاط‌ روستايي‌ سكونت‌ داشته‌ و يا غير ساكن‌ بوده‌اند. بلندترين‌ نقطه‌ استان‌ تهران‌ قله دماوند با 5678 متر ارتفاع‌ و پست‌ترين‌ قسمت‌ آن‌ با 790 متر ارتفاع‌ از سطح ‌دريا ، دشت‌ ورامين‌ در جنوب‌ شرقي‌ استان‌ است‌. رشته‌ كوه‌ البرز، در شمال‌ سوادكوه‌ و فيروزكوه‌ در شمال‌ شرقي‌ ، لواسانات ‌، قره‌ داغ‌ و شميرانات ، كوه‌هاي‌ حسن‌ آباد و نمك‌ در ناحيه‌ جنوب‌ و بي‌ بي‌ شهربانو و القادر در جنوب‌ شرقي‌ و ارتفاعات‌ قصر فيروزه‌ در شرق‌ قرار گرفته‌اند. 

آب و هوا – استان تهران: 

اقليم‌ استان تهران در نواحي‌ كويري‌ و جنوب‌ گرم‌ و خشك‌ ، در نواحي‌ پايكوهي‌ سرد و نيمه‌ مرطوب‌ و در نواحي‌ مرتفع‌ سرد با زمستان‌هاي‌ طولاني‌ است‌. گرم‌ترين‌ ماه‌هاي‌ سال‌ در مرداد و شهريور با متوسط‌ دماي‌30- 28 درجه‌ و سردترين‌ ماه‌ سال‌ دي‌ ماه‌ با يك‌ درجه‌ سانتي‌ گراد گزارش‌ شده‌ است‌. دماي‌ شهر تهران درزمستان‌ معتدل‌ و در تابستان‌ گرم‌ است‌. 

بخش‌ شمال‌ تهران‌ و شميرانات در تابستان‌ نيز معتدل‌ است‌. ميانگين‌ بارندگي‌ سالانه‌ استان‌ تهران‌ در حدود 400 ميلي‌ متر گزارش‌ شده‌ است‌. بيشترين‌ بارش‌ سالانه‌ در ماههاي‌ زمستان‌ روي‌ مي‌دهد. 

بطور خلاصه‌ مي‌توان‌ گفت‌ سراسر ماههاي‌ بهار و تابستان‌ و حتي‌ در ماه‌ پاييز دامنه‌هاي‌ جنوبي‌ البرز بويژه‌ در نواحي‌ كوهستاني ‌، دره‌اي ‌، رودخانه‌اي‌ و سواحل‌ درياچه‌هاي‌ پشت‌ سدهاي‌ بزرگ‌ امير کبير، لتيان و لار و درياچه‌هاي‌ طبيعي‌ جابان‌ و تار از ارزش‌ تفرجگاهي‌ قابل‌ توجهي‌ برخوردار است‌. همچنين‌ در تمام‌ طول‌ زمستان‌ نواحي‌ شمالي‌ استان تهران به‌ علت‌ پوشش‌ برفي‌ سنگين‌ به‌ ويژه‌ در دامنه‌ها و شيب‌هاي‌ البرز جنوبي ‌، شرايط ‌مساعدي‌ را براي‌ ورزش‌هاي‌ زمستاني‌ از جمله‌ اسكي‌ فراهم‌ مي‌آورد. 

فرهنگ و تاريخ – استان تهران: 

تهران‌ امروزي‌ كه‌ در رديف‌ بزرگترين‌ و پرجمعيت‌ترين‌ شهرهاي‌ جهان‌ قرار دارد ، فراز و نشيب‌هاي‌ تاريخي‌ فراوان‌ داشته‌ است‌. (طهران‌) كه‌ زماني‌ قريه‌اي‌ بيش‌ نبود ، امروز به‌ تهران بزرگ‌ با بيش‌ از سيزده ميليون‌ نفر جمعيت‌ تبديل‌ شده‌ است‌. اين‌ شهر در سال‌ 1200 هجري‌ قمري‌ به‌ پايتختي‌ ايران‌ برگزيده‌ شد. از آن‌ تاريخ‌ به‌ بعد به‌ مركز سياسي‌ ، اداري ‌، اقتصادي‌ ، فرهنگي‌ و هنري‌ كشور تبديل‌ شد. در طول‌ 200 سال‌ گذشته‌ دانشمندان‌ ، نويسندگان‌ ، هنرمندان‌ و شاعران‌ بزرگي‌ در تهران‌ زندگي‌ مي‌كنند يا زندگي‌ كرده‌ و مرحوم‌ شده‌اند. درهر حال‌ تهران‌ امروزي‌ به‌ مركز بزرگ‌ تحولات‌ تاريخي‌ و فرهنگي‌ تبديل‌ شده‌ است‌. 

سوغاتي ها و صنايع دستي – استان تهران: 

عمده‌ترين‌ صنايع‌ دستي‌ استان‌ را قلم‌ زني‌ روي‌ مس‌ و برنج‌ ، خراطي‌ و سبدبافي‌ ، خاتم‌كاري ‌، شيشه‌گري ‌، تراش‌ و نقاشي‌ روي‌ شيشه ‌، زيلوبافي ‌، نقاشي‌ روي‌ چرم‌ ، قاليبافي ‌، سفال‌گري ‌، حصيربافي‌ ، ورني‌بافي‌ ، دست‌بافي ‌، چاپ‌ باتيك ‌، جاجيم‌ و گليم‌ بافي ‌، رويه‌ پشتي ‌، جوال‌ ، خورجين ‌، رنگرزي‌ و ريسندگي ‌تشكيل‌ مي‌دهند. مراكز مهم‌ مبادله‌ شهر تهران‌ عبارتند از: مراكز خريد عتيقه‌ منوچهري ‌، مراكز خريد صنايع‌ دستي‌- خيابان‌ طالقاني‌ و استاد نجات‌ اللهي ‌، مركز خريد فرش‌ - بازار بزرگ‌ و خيابان‌ فردوسي‌ و مركز خريد كتاب‌ - روبروي‌ دانشگاه‌ تهران‌. 

رقص و موسيقي محلي – استان تهران:  

استان تهران بويژه شهر تهران مركز حكومت و كانون ظهور انواع فرهنگ‌هاي ايراني است. علاوه بر موسيقي اركستر ملي ، موسيقي ساير نواحي ايران از جمله آذربايجاني ، كردي ، لري ، مازندراني ، گيلاني و نيز ساير نقاط ايران در مراكز مختلف اين استان اجرا ميشود. اين نوع موسيقي ها معمولاً در برنامه ها و مراسم رسمي ، نمايشگاهها و تالارهاي عمومي به اجرا در مي‌آيد و مورد علاقه مردم است. در حال حاضر استان تهران مركز توسعه و اشاعه موسيقي ايراني بويژه اشكال سنتي (مقامي) و مدرن است. 

مسافرت  و اقامت  - استان تهران: 

سفر و اقامت‌ به‌ شهرهاي‌ استان‌ تهران بسيار سهل‌ و آسان‌ است‌. كليه‌ شهرهاي‌ استان‌ با شبكه‌ زنجيري‌ راه‌هاي‌ آسفالته‌ و مناسب‌ به‌ هم‌ اتصال‌ يافته‌اند و فرودگاه‌ بين‌ المللي‌ تهران‌ از تهران‌ به‌ كليه‌ شهرهاي ‌داراي‌ فرودگاه‌ كشور و اكثر شهرهاي‌ كشورهاي‌ جهان‌ پرواز مستمر دارد. اقامت‌ در شهر تهران‌ بدليل‌ فراواني‌ وتعداد هتل‌هاي‌ درجه‌ بندي‌ شده‌ با استانداردهاي‌ ملي‌ و بين‌ المللي‌ با رزواسيون‌ به‌ سهولت‌ انجام‌ مي‌پذيرد. سايرشهرهاي‌ استان‌ نيز امكانات‌ اقامتي‌ و پذيرايي‌ مناسبي‌ دارند. در شهر تهران‌ و تفرجگاههاي‌ اطراف‌ آن‌ رستوران‌هاي‌ متعدد و فراواني‌ وجود دارد كه‌ انواع‌ غذاهاي‌ ايراني‌ و خارجي‌ را سرو مي‌كنند.  

مکان های دیدنی و تاریخی - استان تهران:  

استان تهران که در زمينه گردشگری نيز از مكان هاي با اهميت ايران به شمار می آيد. اين منطقه دارای مکان های ديدنی، بناهای تاريخی وجاذبه های طبيعی زيادی است که هميشه نظر گردشگران و جهانگردان را به خود جلب كرده است.

شهرستان های اطراف تهران که در دامنه کوه های البرز قرار گرفته اند، به لحاظ جاذبه های طبيعی، غنی و منحصر به فرد هستند. دشت ها و دره های پرگل و زيبا که با چشم اندازهای بديع و کم نظير در دامنه قله سر به فلک کشيده دماوند گسترده شده اند، درهر فصل چشم انداز خاصی را به وجود می آورند و طبيعت دوستان را به تحسين وا می دارند. رودخانه های متعدد و پرآب و در راس آن ها رودخانه کرج و رودخانه جاجرود سبب به وجود آمدن روستاهای سرسبز، باغ های ميوه و نواحی ييلاقی با چشم اندازهای زيبا در مناطق اطراف استان شده اند. درياچه های طبيعی استان بيش تر در دامنه های دماوند گسترده شده اند و درياچه های مصنوعی چون درياچه سد اميرکبير از تجمع رودخانه های پرآب به وجود آمده اند. علاوه بر جاذبه های طبيعی، آثار تاريخی و فرهنگی زيادی نيز در شهرستان های مختلف استان تهران پراکنده شده اند که از مکان های ديدنی و مهم به شمارمی آيند. ری مهم ترين منطقه باستانی استان تهران است که قدمت طولانی و سابقه کهن آن سبب شده آثار تاريخی زيادی مانند باروی ری برين که به سده های قبل از ميلاد مربوط می شود، دراين شهر وجود داشته باشد. آستانه حضرت عبدالعظيم مهم ترين اثر تاريخی و مذهبی استان تهران است که در ری واقع شده است. برج و مقبره شبلی که به قرن 5 هجری قمری مربوط می شود و معروف ترين بنای تاريخی دماوند است که به همراه ده ها اثر تاريخی و باستانی و زيارتی اين شهرستان و شهرستان فيروزکوه از بناهای تاريخی و مکان های ديدنی خاور استان به شمار می آيند.

به لحاظ اين که شهر تهران در 200 سال گذشته همواره پايتخت حکومت بوده از عمارت ها و کاخ های زيادی برخورداراست که بيش تر به دوره صفويه و قاجاريه تعلق دارند. استان تهران علاوه بر جاذبه های طبيعی و تاريخی زيادی که دارد، از مراکز تفريحی و گردشگری، موزه ها، نمايشگاه های دايمی، سالن های سينمايی، مراکزمجلل و استاندارد اقامتی، مراکز بازی و تفريح، فرهنگ سراها، سالن های مجهز ورزشی، پارک ها و استخرهای مدرن و... نيز برخوردار بوده و همواره پذيراي گردشگران داخلي و خارجي است.  

صنايع و معادن - استان تهران: 

استان تهران يكی از كانون های عمده صنايع كشور است. برابرآخرين آمارهای منتشره، 40 درصد كل صنايع كشور در استان تهران قرار دارند. بيش تر اين صنايع درامتداد سه محور باختری، جنوبی و خاوری متراكم شده است. هم چنين 44 درصد كارگران كارگاه های صنعتی كل كشور در استان تهران كار می كنند. يكی از اركان اصلی اقتصاد استان تهران صنايع ماشينی وابسته است كه بيش تر آن ها به مونتاژ و توليد كالاهای مصرفی اشتغال دارند. توسعه اين صنايع بيش تر درامتداد راه های ورودی به تهران به ويژه در مسير تهران ـ كرج، تهران ـ دماوند‌، تهران ـ ساوه و تهران ـ قم است. صنايع استان را بر حسب نوع توليدات می توان به گروه های زير تقسيم كرد:

صنايع غذايی: شامل كارخانه قند سازی، روغن نباتی، لبنيات پاستوريزه، فرآورده های گوشتی، تصفيه قند، بيسكويت سازی، نان ماشينی، نوشابه سازی، كنسرو و مربا سازی و … سهم اين صنايع از كل صنايع مشابه آن ها در سطح كشور نزديك به 30 درصد است.

صنايع نساجی و چرم: شامل ريسنده گی و بافنده گی پنبه ای و پشم، تريكو، كف پوش، فرش ماشينی، موكت، پتو، حوله، تهيه انواع پوشاك، كفش، چرم، كيف و چمدان كه به تازه گی توليد برزنت و الياف نيز جزء اين رشته از صنايع درآمده است. سهم اين رشته از كل صنايع هم رشته خود در كشور نزديك به 50 درصد است.

صنايع كانی غير فلزی: اين رشته از صنايع شامل تهيه و توليد مصالح ساختمانی و لوازم بهداشتی خانه ها و شيشه است كه كارخانه سيمان از جمله آن هاست. اين صنايع 28 درصد صنايع كانی غير فلزی كشور هستند.

صنايع فلزی: اين رشته از صنايع، اتومبيل و مينی بوس، وانت، لوازم خانگی مانند بخاری، كولر، اجاق گاز، يخچال، ماشين لباس شويی و مانند آن ها و هم چنين مخازن تحت فشار، لوله پروفيل, پنجره و بسياری ديگراز فرآورده های فلزی را توليد می كنند و در باختر تهران (دو سوی مسير تهران – كرج) و خاور تهران (به سوی جاده تهران ـ آب علی) قرار دارند.

صنايع سلولزی: شامل موسسه هايی است كه به توليد كاغذ، مقوا، كارتن، كيسه و پاكت كاغذی، كاغذهای بهداشتی و توليدات چوبی مانند نئوپان، فيبر، كبريت و مداد اشتغال دارند.

صنايع شيميايی و دارويی: شامل كارخانه ها و كارگاه هايی است كه به توليد دارو، مواد بهداشتی، مواد ضدعفونی كننده، لاستيک و پلاستيک، رنگ های ساختمانی و صنعتی، پاك كننده های جامد و مايع، فرآورده های نفتی، روغن موتور و سموم دفع آفات نباتی اشتغال دارند.

صنايع برق و الكترونيک: شامل موسسه هايی است كه به مونتاژ وسايل برقی و الكتريكی، توليد كابل، باطری و لامپ اشتغال دارند. توليدات اين صنايع در سطح استان، نسبت به ديگر گروه های صنعتی چشم گير نيست، اما در مجموع كل كشور سهمی بسيار بالاتر از صنايع مشابه خود را در بر می گيرد.

از کل معدن های كشور 4/15 درصد آن ها در محدوده استان تهران است. معادن استان تهران را می توان به دسته های زير تقسيم كرد:

معادن فلزی: شامل مس، سرب، موليبدن، منگنز و آهن است. تقريبا همه منگنز استخراجی كشور از معادن منگنز استان تهران به دست می آيد كه در جنوب و جنوب باختری آن قرار دارند.

معادن غير فلزی: ‌در بر گيرنده ذخاير سنگ آهک و دولوميت است.

معادن خاک نسوز: شامل كائولن (خاك چينی) است كه 51 درصد توليد كل كشور از اين استان استخراج می شود. معدن های سنگ گچ استان نيز دارای ذخاير بزرگ است، معادن نيتونيت و خاك صنعتی در بخش های خاور و جنوب خاوری استان كشف شده است.

استان تهران يكی از مراكز مهم بازرگانی كشور است. مهم ترين صادرات و واردات از اين استان صورت می گيرد و تقريبا نيمی از مردم استان به كار بازرگانی و خدماتی اشتغال دارند. اقلام صادراتی تهران به ديگر نقاط كشور معمولا از فرآورده ها و توليدات صنعتی است. برخی از اقلام صادراتی استان تهران عبارتند از: انواع مواد غذايی از قبيل روغن نباتی، بيسكويت، نان ماشينی، نوشابه، كنسرو، انواع پارچه های پشمی، پنبه ای، تريكو، كف پوش ماشينی، موكت حوله، انواع لباس، ‌جوراب، كفش، كيف، چرم، كاغذ، مقوا، كارتن، كاغذهای بهداشتی، نئوپان، فيبر، دارو، لاستيک، پلاستيک، پاک كننده های جامد و مايع، فرآورده های نفتی، سموم دفع آفات گياهی، مصالح ساختمانی، لوازم بهداشتی، لباسشويی، انواع اتومبيل از قبيل كاميون، اتوبوس، مينی بوس، وانت و …، انواع لوازم خانگی از قبيل يخچال، لباسشويی، كولر، بخاری، اجاق گاز و …، مخازن تحت فشار، لوله و پروفيل، درب و پنجره و بسياری ديگر از مصنوعات فلزی، وسايل برقی و الكترونيكی، كابل، باتری، لامپ و غيره.

قسمتی از مهم ترين واردات استان تهران از ساير نقاط كشور نيز عبارتند از: غلات و فرآورده های آن، بنشن، انواع ميوه تره بار، برنج، لبنيات، قند و شكر، چای، انواع ماهی، كنسرو، كمپوت، عسل, دام زنده، مرغ و تخم مرغ، گياهان دارويی و صنعتی، پنبه، پشم، انواع پارچه، فرش های دستباف و ماشينی، انواع چوب و تيرآهن و … 

کشاورزی و دام داری - استان تهران: 

استان تهران يكی از قطب های اصلی اقتصاد كشوراست. تجمع كانون های عمده اقتصادی دراين استان و موقعيت سياسی ـ اداری و مركزيت آن باعث شده است بخش عمده امكانات صنعتی و خدماتی در محدوده آن متمركز شود. بخش كشاورزی نيز از جايگاهی چشم گير در بافت اقتصادی آن برخوردار است اما درمقايسه با ديگر بخش ها، سهم ناچيز و اندكی را به خود اختصاص داده است. دلايل عمده محدوديت كشاورزی در استان ويژه گی های طبيعی اين منطقه است. كمی بارش، نزديكی كويرها و بيابان ها، كمبود آب مورد نياز كشاورزی و تبديل زمين های كشاورزی به مناطق مسكونی و توليدی ـ صنعتی از مهم ترين دلايل اين رويكرد است. منطقه تهران را از نظر موقعيت طبيعی و كشاورزی به دو ناحيه می توان تقسيم كرد:

ناحيه كوهستانی معتدل كه در بر گيرنده نواحی شمالی استان مانند فيروزكوه، دماوند، لواسانات،‌ رودبار قصران، طالقان و بخش هايی از شمال ساوجبلاغ است، كه به علت ناهمواری های شديد سطح زمين وضعيت نامساعد جوی و اقليم سرد، مردم اين ناحيه بيش تر به فعاليت های باغ داری و دام داری می پردازند و سيب، گوجه سبز، گيلاس، زرد آلو و هلو از مهم ترين فرآورده های اين ناحيه به شمار می رود.

ناحيه ديگر شامل دشت ها و كوه پايه های جنوبی البرز است كه ورامين، ری، شهريار، رباط كريم، اشتهارد و بخش های مركزی و جنوبی ساوجبلاغ در اين ناحيه واقع شده اند. اين ناحيه برای كشاورزی مساعد است، اما در ناحيه هايی كه در نزديكی شوره زارها واقع شده اند، مشكلاتی در كار كشاورزی وجود دارد. محصولات عمده اين ناحيه را گندم، جو، يونجه، ذرت علوفه ای، گوجه فرنگی، خيار، ‌سبزی ها، سيب زمينی، نباتات علوفه ای، انگور، چغندر قند و پنبه تشكيل می دهد. از نواحی مهم كشاورزی استان تهران می توان به رودبار قصران در شمال خاوری تهران اشاره كرد كه زمين هاي حاصل خيز و باغ های پرشمار دارد. لواسانات؛ درباختر شهرستان دماوند از ديگر نواحی كشاورزی تهرا ن است كه دارای زمين های حاصل خيز است. دره های اين ناحيه نيز باغ های پرشمار دارد. در شهرستان كرج محصولاتی مانند چغندر قند، ميوه و فرآورده های دامی توليد می شود.

دره ها و دامنه های بلندی های البرز با مراتع سرسبز و غنی، موقعيتی مناسب برای فعاليت های دام داری دارند. در سطح استان، دام داری هم در دشت ها و هم در نواحی كوهستانی و كوه پايه ای رواج دارد، ولی سهم آن همه در اقتصاد استان ناچيز است. دام داری در استان تهران بيش تر به شيوه صنعتی رايج است و گاوداری های صنعتی بزرگ به همراه مراكز صنعتی پرورش طيور و توليد تخم مرغ و مرغ دراين استان داير هستند كه انواع فرآورده های دامی و لبنی را توليد مي كنند.  

وجه تسميه و پيشينه تاريخي - استان تهران: 

درباره وجه تسميه نام تهران برخی ازمحققين بر اين باور هستند که چون اهل تهران زمانی كه دشمن حمله می كرد به ‹‹ته ران›› يعنی زيرزمين می رفته اند؛ منطقه به اين نام موسوم شده است. برخی از تاريخ نگاران نيز معتقدند تهران جزو شهر قصران ری بود و روستاي بالاتر از آن مهران نام داشته است. «ران» به معنای دامنه است، مهران دامنه بالايی و قصران دامنه پايينی رشته كوه البرز بوده است. كسروی در پژوهش های خود به اين نتيجه رسيده است كه تهرام (تارم ـ كهران ـ گهران ـ گهرام ـ جهرم) به معنای منطقه گرمسير و شميران (شميرام ـ شميرم ـ شميلان ـ سميران ـ سميرم) به معنای منطقه های سردسيراست و نام تهران به معناي منطقه گرمسيري به كار مي رفته است. برخي ديگر نيز واژه تهران را از «طهر» به معناي پاكي مي دانند و گويند به دليل وجود رودخانه هاي فراوان و آب بسيار در اين منطقه به آن «طهران» گفته مي شده است. تهران امروزی كه در رديف يکی از پر جمعيت ترين استان هاي جهان قرار دارد، فراز و نشيب های تاريخی فراواني را پشت سر گذاشته است. ‹‹طهران›› كه زمانی روستاي كوچكي بيش نبوده، امروزه به «تهران بزرگ» با بيش ازده ميليون نفرجمعيت تبديل شده است.

درنخستين حركت های گسترش تهران در مسير شهر شدن، يعنی ساختن برج و باروهای شاه طهماسبی، كه بی ترديد مقطعی تاريخی است، روستای كهن سابق، از گم نامی به درآمد و در دوره های بعد تا پايان حكم رانی زنديه شهركی نام آورشد. تهران به گونه يك دهكده منطقه شمال ری و جنوبی ترين دهكده قصران، در تاريخ پيش از اسلام دارای پيشينه ای نامشخص است اما در پيوند با روستاهای شمالی ری و از آن ميان «مهران» بررسی شده است. به دليل ديرينگي و آباداني شهرری، روستاهاي اطراف آن كم و بيش در شرايط پيشرفته ای روزگار گذرانده اند. از تهران به طور خاص، در سده های نخستين هجرت نام و نشانی در آثار و منابع نيامده است و در قرن چهارم و متون آن زمان نيز از تهران سخنی ديده نمی شود. آن زمان براساس نوشته ها، شهرت دو روستای «دولاب» (محله ای در خاور تهران كنونی) و «علی آباد» (اطراف ايستگاه راه آهن تهران) بيش تراز دهكده تهران بوده است. حتی در دوره سلجوقيان، روستاي طرشت (خيابان آزادی كنونی) اعتباری داشته و خواجه نظام الملک شافعی مذهب، برای شنيدن درس مدرس شيعی به آن جا می رفته است.

حفاری های باستان شناسی در روستاهای قديمی قيطريه و دروس، سلطنت آباد، ری، كوه بی بی شهربانو و ديگر مراكز تمدن كهن پهنه تهران امروزی، نشان دهنده آن است که اين مراکز داستانی كمابيش مستقل از تهران دارند. براساس تحقيقات؛ اين روستا از قرن ششم هجری به اين سو، اندك اندك دارای نام و نشان شده ومورخان و جغرافي دانان مسلمان ايرانی و غير ايرانی، از آن سخن به ميان آورده اند. تهران به عنوان روستايی نه چندان معتبر در شمال ری، در دوره علويان زيدی طبرستان و سامانيان و آل بويه حيات اجتماعی خود را به عصر غزنويان رساند. به ويژه در عهد آل بويه، ری يكی از دو پايتخت اين سلسله بوده است. خون ريزی سلطان محمود غزنوی در ری و فرار ساكنان آن به كوهستان های قصران و سكونت اجباری در روستاهای شمالی و از آن ميان در روستاهای پهنه تهران، در پاره ای منابع آمده است.

تهران تا اندازه ای توسعه يافت كه در دوره مغولان منطقه اي شناخته شده بود و در دوره ايلخانان، از لحاظ نظامی و سوق الجيشی پايگاهی با اهميت به شمار آمد. پس از ويران گری های مغولان و مهاجرت ساكنان ری و شايد روستاهاي اطراف، روز به روز بر گسترده گی تهران افزوده شد به طوری كه در دوره تيموريان تهران به شهركی درون باغ و بستان های دل پذير تبديل شده بود كه ساخت بناهايی در بيرون ازآن, نيز شروع شده بود. دراوايل سلطنت صفويه تهران حياتی نيمه شهری يافته بود كه از لحاظ كالبدی و خصوصيات شهری وضع جديدی را طلب می كرد. با شهر شدن تهران هرچند باغ های موجود در آن تا زمان پايتختی باقی ماند، اما توسعه سكونت درآن فزونی يافت. تهران در دوره شاه طهماسب اول با پيدا كردن برج و بارو حالت ‹‹بلد اسلامی›› را پيدا كرد و به مرور با ايجاد دوازده محله و چهار امام زاده، مرمت بازارچه ها و مساجد، اقامت مردم اطراف و اكناف در آن و سكونت دادن قوای نظامی صورت کاملا جديدی به خود گرفت. در دوره پايانی صفويه جنبه حكومتی و سياسی و نظامی شهر تهران بر وضع اقتصادی و فرهنگی آن پيشی گرفت. به گونه ای كه در عصر نادری اردوگاه نظامی شد و ساكنان آن اكثرا غير بومی و دارای پيشه های غير توليدی بودند.

ييلاق های شمالی تهران همواره حاكمان و اميران و حتی پادشاهان را به سوی خود فرا می خواند و تابستان های گرم آنان را در تهران به بهار زيبا مبدل می كرد و گاه علاقه به اين ييلاق ها به اندازه ای بود كه گمان ايجاد پايتخت را در تهران فراهم می كرد به گونه ای كه در دوره كريم خان زند، مورخان به آن اشاره كرده اند. به دلايل متعدد اجتماعی، اين فرصت برای آغا محمد خان سرسلسله قاجاريان فراهم آمد و تهران، به صورت پايتختی درآمد كه نه تنها دو سلسله بر آن سلطنت كردند بلكه به عنوان مقر حكومت جمهوری اسلامی، هم اكنون يكی از مراكز بزرگ جهانی شده است. استان تهران هم اكنون دارای 12 شهرستان است و پرجمعيت ترين و پررونق ترين شهر كشور را در برگرفته است.  

مشخصات جغرافيايي - استان تهران:  

استان تهران از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان قم، از خاور به استان سمنان و از باختر به استان قزوين محدود شده و مركز آن شهر بزرگ تهران است. اين منطقه بين 34 تا 5/36 درجه پهنای شمالی و 50 تا 53 درجه درازای خاوری واقع شده و با رشته كوه های البرز از استان های شمالی ايران جدا شده است. درارتفاعات بالايی كوهستان البرز كه دارای شيب نسبتا تندی است، جمعيت اندکي ساكنند و شهرستان دماوند دراين ارتفاعات واقع شده است. موقعيت آب و هوايی استان تهران چه درمناطق كوهستانی و چه در دشت ها موجب پوشش گياهی ازنوع نيمه صحرايی شده و دشت كوير, رشته كوه های البرز و بادهای مرطوب و باران زای باختری سبب بروز آب و هوای متفاوت در آن شده است. هوای تهران درمناطق كوهستانی از نوع آب و هوای معتدل بوده و در دشت ها از نوع نيمه بارانی با ويژگی هايی است كه بيش تر از موقعيت جغرافيايی آن ناشی می شود. جمعيت استان تهران درسرشماری سال 1375 تعداد 10,398,643 نفر برآورد شده است. بيش از 35 درصد از كل بزرگ راه های ايران درمسيراستان تهران قرار دارند. اين بزرگ راه ها در دو محور تهران – قم تا استان مركزی و تهران ـ كرج تا قزوين و استان زنجان امتداد دارد. بخش عظيمی از رفت و آمد مسافرين و حمل و نقل سبک بين استان تهران و استان های ياد شده از طريق اين بزرگ راه ها انجام می گيرد. درازای جاده های درجه يک استان تهران نزديک به 1100 كيلومتر بوده كه در هفت محور ذيل اين استان را به استان های مجاور آن متصل می سازد. مسيرهاي ارتباطي استان تهران با ساير استان ها عبات است از:

ـ محور تهران ـ قزوين كه از طريق كرج درامتداد جنوبی رشته كوه البرز ادامه می يابد و مهم ترين جاده ترانزيتی كشور به حساب می آيد.

ـ محور تهران ـ قم كه از كنار درياچه حوض سلطان می گذرد و قديمی ترين راه ارتباطی تهران با شهرهاهی جنوبی كشور است.

ـ محور تهران ـ ساوه كه راه ارتباطی تهران با شهرهای استان های باختری و جنوب باختری كشور است.

ـ محور تهران ـ آمل كه از طريق جاده هراز با گذر از كوه های البرز مركزی به استان مازندران متصل می شود.

ـ محور تهران ـ قائم شهر كه بوسيله راه فيروزكوه و با عبور كوه های البرز به استان مازندران متصل می شود.

ـ محور تهران ـ چالوس كه درامتداد رودخانه كرج با عبور ازتونل كندوان،‌ در كنار رودخانه چالوس تا كنار دريای خزر ادامه می يابد.

ـ محور تهران ـ گرمسار كه از طريق اين شهر تهران را با استان سمنان مرتبط می سازد.

جاده های درجه 2 استان تهران نيز حدود هزار كيلومتر درازا دارند و بيش تر شهرها را با مراكز بخش ارتباط می دهند. اين راه ها كه بيش تر در دشت های ورامين و شهريار متمركزند, نقش اساسی در حمل و نقل فرآورده های روستايی به شهرها به ويژه تهران را بر عهده دارند.

ـ راه آهن: راه آهن تهران در 3 محور جنوبی، خاوری و باختری امتداد يافته است.

- محور جنوبی استان تهران را با استان های اصفهان، يزد، كرمان از يک سو و استان های لرستان و چهار محال و بختياری و خوزستان از سوی ديگر، از طريق استان مركزی مرتبط می سازد.

- محورخاوری استان تهران را با استان های سمنان و خراسان از يک طرف و استان مازندران از طرف ديگر متصل می سازد.

- محور باختری، تهران را از طريق شهرستان كرج با استان های قزوين، زنجان، آذربايجان شرقی ،‌ آذربايجان غربی و سرانجام با كشور تركيه مرتبط می گرداند.

تهران دارای 3 فرودگاه است. فرودگاه بين المللی مهرآباد مشهورترين فرودگاه اين استان است. راه های هوايی تهران به 2 بخش پروازهای داخلی و خارجی تقسيم می شوند.

مسيرهاي گردشگري عمومي كشور

استان تهران