گنبدکاووس:
گنبدكاووس:
گنبد يكي از شهرهاي استان گلستان است كه در فاصله 3 كيلومتري شهر باستاني جرجان (گرگان) واقع شده است. آب و هواي اين شهرستان در ارتفاعات جنوبي معتدل كوهستاني و در كوهپايه‌ها و قسمت‌هاي جنوبي جلگه‌ها معتدل مرطوب است ، ولي در شمال گرگان رود به نيمه بياباني و نيمه خشك تبديل مي‌شود. نام اين شهر از (قابوس بن وشمگير) يكي از حاكمان آل زيار منسوب است.
جرجان در اثر تهاجمات تيموريان ومغول‌ها از بين رفت ، شهر گنبد در كنار آن بنا گرديده و در سال 1316 خورشيدي (گنبد كاووس) ناميده شد. نقشه اصلي اين شهر در اوايل دوره پهلوي به مرحله اجرا گذاشته شده و نمونه‌اي از شهرهاي جديد الطرح ايران است.
نام گنبد كاووس از نام، قابوس بن وشمگير - يكی از حاكمان آل زيار (366-403 هـ . ق) كه از سال 315 تا 470 هجری قمری در گرگان و طبرستان حكومت داشتند - گرفته شده است. جرجان در اثر تهاجمات تيموريان و مغول ها از بين رفت و بعدا شهر گنبد بنا گرديد كه در سال 1316 هجری شمسی گنبدكاووس ناميده شد. نقشه اصلی اين شهر در اوايل سلطنت رضا شاه توسط مهندسان آلمانی طراحی و به مرحله اجرا گذاشته شد و از شهرهايی است كه با اصول شهرسازی مدرن طراحی شده و فاقد هر گونه معابر تنگ و پر پيچ و خم است. اين شهر امروزه از شهرهای زيبا و ديدنی استان گلستان محسوب می شود. گنبد كاووس در 55 درجه و 9 دقيقه درازای جغرافيايی و 37 درجه و 15 دقيقه پهنای جغرافيايی و بلندی 45 متر بالاتر از سطح دريا قرار دارد. مركز شهرستان گنبدكاووس در 19 كيلومتری شمال جاده گرگان – مشهد و در 226 كيلومتری شمال خاوری شهر ساری مركز استان مازندران است. همسايه هاي‌گنبدكاووس‌ازشمال‌جمهوری‌تركمنستان، از جنوب شهرستان شاهرود، از خاور مينودشت، از شمال باختری بندر تركمن، از باختر گرگان و علی آباد هستند. آب و هوای آن معتدل و مرطوب است و ميزان بارش سالانه حدود 500 ميلی متر است. گنبدكاووس دارای آب و هوای مساعد و خاكی حاصل‌خيز است. آب كشاورزی از رودها و چاه ها فراهم می شود و محصولات كشاورزی عبارتند از: گندم، جو، پنبه، بنشن، و ميوه جات. پنبه، گندم، غلات و بنشن از صادرات اين شهرستان هستند. حصيربافي، سبد بافي، نمدمالي، زيلو بافي، گيوه دوزي، پارچه بافي، مصنوعات چوبي، چرم سازي، ريسندگي و گليم بافي مهم ترين صنايع دستي مردمان اين ناحيه از استان گلستان را تشكيل مي‌دهند.
آثار تاریخی - گنبدکاووس:
ميل گنبد قابوس - گنبد كاووس: بناي آجري ميل گنبد از نقطه نظر عظمت معماري ، ويژگي‌هاي هنري و تكنيكي در زمره بزرگترين مفاخر معماري قرن چهارم هجري قمري ايران به شمار مي‌رود. ساختمان اين ميل كه آرامگاه شمس المعالي قابوس بن وشمگير زياري است ، در بالاي تپه‌اي در ميان پارك بزرگ شهر گنبد كاووس واقع شده و عناصر تزئيني و ساختارهاي متناسب ، موزون ، مستحكم و زيبايي ساختمان ميل از سه قسمت شالوده ، ساقه و گنبد مخروطي تشكيل شده كه روي هم رفته 55 متر ارتفاع دارند. ساقه اين گنبد بر روي پايه‌اي مدور قرارگرفته كه 2 متر آن بيرون از زمين است و قسمت مهمي از آن در داخل زمين قرار دارد. در بدنه ساقه بنا 10 پره مثلثي در فواصل معين و با تناسب زيبا تعبيه شده است. ساقه ميل در بالاي در ورودي دو رشته كتيبه كوفي آجري دارد كه يكي در ارتفاع 8 متري از سطح زمين و ديگري زير پاكار گنبد طراحي و اجرا شده است. هر دو كتيبه مشتمل بر يك عبارت تاريخي است و نشان دهنده سال (397 هجري قمري و 375 خورشيدي) است. خطوط كوفي ساده اين كتيبه‌ها به طور برجسته و زيبايي كار شده و از هر جهت با ساختار ساختمان آرامگاه متناسب است. سراسر بدنه بنا از آجر پخته قرمز رنگ ساخته شده است. آجرهاي سخت اين بنا كه در نهايت پختگي واستحكام است ، در طول قرن‌ها به علّت تابش آفتاب به رنگ زرد طلايي زيبايي درآمده است. گنبد مخروطي بنا به ارتفاع 18 متر بر روي ساقه بنا قرار دارد و بر خلاف اكثر گنبدهاي آرامگاهي يك پوش است و شيب تند وسطح صاف و صيقلي دارد. بر بالاي سردر ورودي بنا دو رشته مقرنس زيباي ساده كار شده كه جزو اوّلين نمونه مقرنس‌هاي هنر اسلامي ايران به شمار مي‌رود. اين بنا در سال 397 هجري قمري توسط شمس المعالي قابوس بن وشمگير آل زيار جهت آرامگاه شخصي بنا شده است. نامبرده فرمانرواي آن روزگار گرگان بود و دانشمندي ، سلحشوري و مشوق علم و هنر معروف بود. وي در سال 402 هجري قمري وفات يافت. اين آرامگاه در فهرست بناهاي تاريخي ايران به ثبت رسيده است.
جغرافیای طبیعی - گنبدکاووس:
رود دهانه - گنبد كاووس: رودخانه دهانه از مخلوط شدن رودهاي (آناسخيوگ) و (مادرسو) در روستاي تنگر در54 كيلومتري شمال شرقي گنبد كاووس پديد مي‌آيد. اين رودخانه از دره ميان رشته (قره كسمور) در شمال و رشته (كوسوان) در جنوب به سوي غرب جريان مي‌يابد و پس از عبور از روستاي (بش اولي) و گذر از روستاهاي متعدد و دريافت آب ريزابه‌هاي كوچك ديگري ، در يك كيلومتري جنوب كلاله با ريزابه بزرگي كه از دامنه جنوبي رشته (يشك يال) سرچشمه مي‌گيرد ، مخلوط مي‌شود و به سوي غرب جريان مي‌يابد. پس از طي حدود 7 كيلومتر با يك قوس نسبتاً كوچك ، راهي شمال مي‌شود و در جنوب شرقي روستاي امان خواجه به گرگان رود مي‌ريزد.
آبشار شيرآباد - خان ببين – گنبدكاووس: اين آبشار در 7 كيلومتري جنوب شهر خان ببين و در دامنه كوههاي البرز وجنگل‌هاي پوشيده از درختان كهن و سر به فلك كشيده واقع شده است. در مسير آن رودخانه‌ها و چشمه سارهاي زيبايي وجود دارد. آبشار شيرآباد به صورت پله‌اي است و جمعاً 12 آبشار كوچك و بزرگ را دربرمي‌گيرد. بزرگترين آبشار آن با ارتفاع 30 متر و حوضچه‌هاي پاي ديواره آن به ترتيب 40 و 80 متر عمق دارد.
