گرگان/مرکز استان:
گرگان:
گرگان مركز استان گلستان در فاصله 397 كيلومتري تهران واقع شده و آب و هواي معتدل دارد. شهر گرگان يا جرجان در قرن چهارم هجري قمري مخصوصاً در زمان (شمس المعالي قابوس بن وشمگير) اهميّت و شكوه خاصي داشت ، ولي از قرن چهارم به بعد كم كم اهميّت خود را از دست داد و در اثر حمله مغول تخريب گرديد. گرگان (جرجان) در دوره قبل از اسلام نيز يكي از ايالت‌هاي مهّم ايران محسوب مي‌شد كه در بيشتر ادوار ازاستقلال نسبي برخوردار بود. ولي در بعضي از دوره‌ها جزء پارت و خراسان بزرگ بوده است. اين شهر تا اواخردوره قاجار به نام استرآباد مشهور بود. استر آباد در زمان صفويه (دار المومنين) نام داشت. در زمان نادر به علّت هجوم تركمن‌ها، بارويي برگرد آن ساخته شده بود. بعد از دوره قاجار به تدريج جلوه‌هاي شهري جديد و مدرن در آن نفوذ كرد و در دهه‌هاي اخير به سرعت رشد و گسترش يافت.
سابقه تمدن و شهرنشينی در دشت گرگان به شش هزار سال پيش می رسد كه به اين ترتيب بايد آن را يک تمدن قبل از آريايی ها نام نهاد. در دوران بعد از آريايی ها هر چند اقوام متفاوتی در اين منطقه ساکن بودند، اما از نظر سوق الجيشی - سرحد بودن آن در مقابل قبايل شمالی و آسيای مركزی – همواره مورد توجه حكومت های وقت بوده است. مهم‌ترين صنايع دستي شهرستان گرگان را پارچه پشمي، پارچه هاي نخي و ابريشمي، نمد مالي و كلاه نمدي، صنعت حصيربافي، قالي‌بافي، قاليچه‌بافي، پشتي تشكيل مي‌دهد. صنعتگران كاشان در قرون 7 و 8 ه.ق فنون رموز فني ساخت سفال و لعاب‌كاري را به فرزندان خود مي آموختند و آنها را به شهرستان‌هاي گرگان و ساير نقاط مي فرستادند. بدين ترتيب تا حدود صنعت سفال‌سازي و لعاب‌كاري در اين شهرستان وجود دارد.درمناطق‌كوهستانی شهرستان گرگان مراتع و چمن‌زارهای فراوان توام با جنگل های انبوه وجود دارد كه از قابليت‌هاي گردشگري بسيار بالايي برخوردار هستند. عمارت كاخ اختصاصي، كاخ شاسمن، كاخ آغا محمدخان، تورنگ تپه، پل آق قلا، بازار قديمي گرگان، مسجد جامع گرگان، مسجد گلشن، مسجد امام حسن عسگري (ع)، امام زاده روشن، امامزاده نور (اسحاق)، امام زاده هنديجان، موزه گرگان، سد اسكندري (ديوار دفاعي)، آب انبار گرگان، مدرسه عماديه، خانه خراساني و خانه امير لطفي همراه با جاذبه هاي طبيعي پرشمار اين استان؛ از مكان‌هاي ديدني و تاريخي شهرستان گرگان به شمار مي‌آيند.
روستاي زيارت – گرگان: روستاي زيارت جزء دهستان كوهپايه از بخش مركزي شهرستان گرگان كه آب و هواي معتدل ومرطوب دارد. رودخانه زيارت از شرق آبادي مي‌گذرد. كوه پشته كمر و كوه سفيد آب در شمال غربي و (خالودره) در شرق آبادي واقع شده است. وجود رودخانه ، كوه‌ها ، دره ، پوشش گياهي و حيات وحش از جمله جاذبه‌هاي طبيعي پيرامون روستا ومسجد قديمي و بناي امامزاده عبد الله از جمله جاذبه‌هاي مذهبي و زيارتي روستا بشمار مي‌روند.
موزه گرگان – گرگان: موزه گرگان در مركز شهر و در ضلع غربي امامزاده عبد الله قرار دارد و ساختمان آن در سال 1355خورشيدي به اتمام رسيده است. اين موزه شامل دو طبقه و يك زيرزمين است. اشياء و صحنه‌هاي مردم‌شناسي درزير زمين به نمايش گذاشته شده است و طبقه دوم به اشياء باستاني مكشوفه از توران تپه ، نور (بهشهر) و گرگان اختصاص دارد. در محوطه بيروني موزه و فضاهاي باز آن كه از پوشش‌هاي نيم استوانه‌اي تزئين يافته ، سنگ قبرهاي قديمي استان كه طي سال‌هاي متمادي از گورستان‌هاي قديمي جمع آوري شده ، همراه با طرح نقوش وبازنويسي سنگ قبرها به نمايش گذاشته شده است.
تپه هاي تاريخي – گلستان: تپه‌هاي باستاني استان گلستان عبارتند از: ياريم تپه ، تپه نظام آباد بالا و نظام آباد پايين در علي آباد ، سه تپه خان ببين ، تپه تك چنار، دشت حلقه و مراوه در گنبد و تپه‌هاي سعدآباد ، محض آباد ، چالكي ، ياس ، نرگس تپه ، گمش تپه و تپه قلعه خندان در گرگان.
مساجد قديمي – گلستان: مساجد قديمي استان گلستان عبارتند از: مسجد و مدرسه كريم ايشان در بندرتركمن و مدرسه سردار و مدرسه دارالشفاء در گرگان.
امامزاده ها – گلستان: امام‌زاده‌هاي استان گلستان عبارتند از: امامزاده عبد الله و امامزاده طيب درشهرستان گرگان ، امامزاده يحيي بن زيد در 3 كيلومتري گنبد كاووس.
رودخانه ها – گلستان: رودخانه‌هاي آق بند ، تركولو ، راميان ، كرنكي ، نايلوان در گنبد كاووس ، آناسخيوگ ، خوانين دره ، دره بزپل ، بارچلي ، قرناوه ، ماردسو ، وجادره ، كوركلي و گرمابدشت در گرگان.
كوه ها و قله ها – گلستان: ارتفاعات و كوههاي استان گلستان عبارتند از: كوههاي پيرگرده در 25 كيلومتري‌جنوب شرقي گرگان با 3204 متر ارتفاع ، تاورنر آب در 21 كيلومتري جنوب شرقي گرگان با 2950 متر ارتفاع ، تل انبار در 23 كيلومتري جنوب گرگان با 3030متر ارتفاع ، چلبه در 31 كيلومتري جنوب شرقي گرگان با 2840 متر ارتفاع ، زرشك كوه در24 كيلومتري گرگان با 2770 متر ارتفاع ، زيلان در 27 كيلومتري جنوب شرقي گرگان با2810 متر ارتفاع ، سرلسيه در 26 كيلومتري جنوب گرگان با 2910 متر ارتفاع ، گاوكشان در 37 كيلومتر جنوب گرگان با 3813 متر ارتفاع ، گل در 26 كيلومتري جنوب علي آباد با 3010 متر ارتفاع و ميلانه در 24 كيلومتري جنوب غربي گرگان با 2735 متر ارتفاع .
آبشارها – گلستان: آبشار باران كوه در گرگان و آبشار كبودوال در علي آباد.
مکان های دیدنی و تاریخی - گرگان:
در مناطق كوهستانی شهرستان گرگان مراتع و چمن‌زارهای فراوان توام با جنگل های انبوه وجود دارد كه از قابليت‌هاي گردشگري بسيار بالايي برخوردار هستند. عمارت كاخ اختصاصي، كاخ شاسمن، كاخ آغا‌محمدخان، تورنگ تپه، پل‌آق‌قلا، بازار قديمي‌گرگان، مسجد جامع گرگان، مسجد گلشن، مسجد امام حسن عسگري (ع)، امام زاده روشن، امامزاده نور (اسحاق)، امام زاده هنديجان، موزه گرگان، سد اسكندري (ديوار دفاعي)، آب انبار گرگان، مدرسه عماديه، خانه خراساني و خانه امير لطفي همراه با جاذبه هاي طبيعي پرشمار اين استان؛ از مكان‌هاي ديدني و تاريخي شهرستان گرگان به شمار مي‌آيند.
صنايع و معادن - گرگان:
از صنايع و معادن شهرستان گرگان اطلاعات مستندي در دست نيست.
کشاورزی و دام داری - گرگان:
آب كشاورزی‌از رود،كاريز، چشمه و چاه ژرف تأمين می‌شود و محصولات عمده كشاورزی عبارتند از: پنبه، گندم، جو، سويا، توتون، تره بار و برنج. دام‌داری نيز در اين شهرستان رواج دارد و محصولات دامی اين شهرستان به ساير شهرستان ها صادر می‌شود.
مشخصات جغرافيايي - گرگان:
شهرستان گرگان مركز استان گلستان‌است و شهر گرگان مركز شهرستان در 142 كيلومتری شمال خاوری شهر ساری و در مسير راه اصلی مشهد – تهران است. گرگان در درازای جغرافيايی 54 درجه و 26 دقيقه و پهنای جغرافيايی 36 درجه و 50 دقيقه واقع است. آب و هوای آن معتدل و مرطوب و ميزان بارندگی سالانه به طور متوسط حدود 350 ميلی متر است. همسايه‌هاي گرگان از شمال و شمال خاوری گنبدكاووس، از خاور علی آباد، از شمال باختری و باختر بندر تركمن، از جنوب باختری كردكوی، و از جنوب شهرستان های دامغان و شاهرود هستند. بر اساس سرشماری 1375 جمعيت شهرستان گرگان 421770 نفر بود. مردم گرگان به زبان فارسی با گويش محلی و تركمنی سخن می گويند.
مسيرهاي ارتباطي به اين منطقه عبارتند از:
راه گرگان – مشهد به سوی جنوب خاوری به درازای 566 كيلومتر
راه گرگان – ساری به سوی جنوب باختری به درازای 142 كيلومتر
راه های فرعی متعدد به روستاهای پيرامونش.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي - گرگان:
با نام گرگان دو شهر گرگان قديم يا جرجان و گرگان فعلی يا استرآباد مورد توجه قرار می‌گيرد. گرگان قديم يا جرجان در 3 كيلومتری شمال گنبد كاووس (گنبد قابوس) فعلی قرار داشت. شهر گنبد قابوس كه پس از جرجان به وجود آمد، جزو ناحيه گرگان قديم محسوب می شود. گرگان در دوره قبل از اسلام نيز يكی از ايالت های مهم ايران محسوب شده در بيشتر ادوار، ايالتی مستقل به حساب می آمد، اما در بعضی از دوره ها جزو پارت و خراسان بوده است. در دوره هخامنشيان، پدر داريوش اول مدتی حكمران آن جا بود. اين شهر در گذشته مركز تركمن صحرا بود و در اثر حملات مغول و سپس تيمور، ويران شده و كم كم قابوس فعلی در نزديك آن رو به ترقی و توسعه نهاد.
مطالعات انجام شده نشان می دهد كه در قديم شهری به نام گرگان (جرجان) كه رودخانه گرگان نيز از ميان آن می گذشت وجود داشت كه نيمه خاوری آن را گرگان و نيمه باختری آن را بكرآباد می ناميده اند. اين شهر در قرن چهارم هجری قمری مخصوصا در زمان شمس المعالی قابوس بن وشمگير اهميت و شكوه خاصی داشت. در اين دوره دانشمندانی هم چون بوعلی سينا، ابوريحان بيرونی و ابوبكر خوارزمی در اين شهر به بحث و مجادله در مسايل علمی می پرداختند. اين شهر از قرن چهارم هجری قمری به بعد اهميت خود را كم كم از دست داد و در اثر حمله مغول تخريب و در دوره های بعد به خرابه ای مبدل گشت. گرگان قديم (جرجان) يكی از پايتخت های آل زياريان بود. آرامگاه قابوس زياری كه فعلا در سمت شمال گنبد واقع شده است، در زمان قديم داخل شهر جرجان قرار داشته است. استرآباد را در زمان صفويه دارالمومنين می ناميدند، زيرا سادات زيادی در آنجا سكنی و حكومت داشتند. در زمان نادر به علت هجوم تركمن ها بارويی برگرد آن كشيدند. گرگان کنونی تا اواخر دوره قاجاريه به نام استرآباد مشهور بود و بعد از دوره قاجاريه گرگان ناميده شد. در دوره قاجاريه اين ناحيه مركز ايل قاجار بود. بعد از آن به تدريج جلوه های شهری جديد و مدرن در آن نفوذ كرد و در دهه های اخير به اوج خود رسيد.
اماکن مذهبی - گرگان:
مسجد جامع گرگان – گرگان: بناي اصلي مسجد جامع گرگان كه در محله نعلبندان اين شهر واقع شده به احتمال زياد و همزمان با مناره آجري در دوره سلجوقي ساخته شده و در دوره‌هاي بعد به طور گسترده بازسازي ، تعمير وتزئين شده است. بناي مسجد مربع مستطيل به مساحت 1600 متر مشتمل بر صحن وسيع ، ايوان‌هاي شرقي وغربي ، شبستان‌هاي چهار گانه ، ورودي‌هاي شمالي و جنوبي ، مناره دوره سلجوقي ، كتيبه‌ها و سنگ نوشته‌هاي تاريخي است. مناره آجري و استوانه‌اي مسجد تزئينات آجر كاري و كتيبه كوفي آجري دارد. از آثار نفيس و تاريخي مسجد مي‌توان به در و منبر چوبي منبت كاري شده و فرامين و سنگ نوشته‌هاي پادشاهان صفوي و افشاريه اشاره كرد. در قديمي و منبت مسجد كتيبه‌ها و كنده كاري‌هاي زيبايي دارد كه به منظور نگهداري و انتقال آنها به موزه با در جديدي عوض شده است. منبر قديمي و نفيس مسجد نيز كتيبه‌هاي زيبايي دارد. فرامين و وقف نامه‌هاي مسجد و موضوعات مختلفي را در بر مي‌گيرد و از آثار دوره‌هاي صفوي و قاجاري است .
مسجد گلشن – گرگان: اين مسجد نزديك چهار راه ميدان شهر گرگان واقع شده است. بناي اوّليه مسجد را به دوره صفويه مربوط مي‌دانند كه در دوره قاجار تعمير و بازسازي شده است. اين مسجد در سال‌هاي اخير، عليرغم ثبت تاريخي ، تخريب شده و مسجد جديدي مشابه مسجد قديمي به جاي آن ساخته شده است. گفته مي‌شود كه ايوان جنوبي مسجد به بناي اوّليه مربوط است.
مسجد امام حسن عسگري – گرگان: اين مسجد جديد در شهر گرگان واقع شده و فاقد جنبه‌هاي هنري و تاريخي‌است. يك قدمگاه نسبتاً قديمي در كنار مسجد قرار دارد.
امامزاده نور(اسحاق) – گرگان: آرامگاه امامزاده اسحاق بن موسي بن جعفر در محله سرچشمه گرگان واقع شده است. اسحاق بن جعفر برادر تني حضرت امام رضا (ع) است. يكي از مراسم مربوط به اين امامزاده آن است كه هنگام تحويل سال نو چند هزار نفر در امامزاده تجمع مي‌كنند و پس از پايان اين مراسم همه آنها كارت‌هاي تبريك ، نقل و سكه دريافت مي‌كنند.
امامزاده روشن – گرگان: اين آرامگاه در روشن آباد گرگان در وسط باغ قبرستان واقع شده است. ساختمان اصلي اين بنا به قرن نهم هجري قمري تعلّق دارد. دو لنگه در نفيس آن به تاريخ سال 865 هجري قمري مربوط است. صندوق روي مرقد داراي تاريخ 879 هجري قمري است كه نام سازنده آن به خط رقاع بر روي آن حك شده است.
آثار تاریخی - گرگان:
كاخ آغا محمدخان – گرگان: اين كاخ كه توسط آغا محمّد خان قاجار ساخته شده ، در شهر گرگان قرار دارد. ويژگي‌هاي معماري و اسلوب ساخت بنا نشانگر آن است كه بنا به قرن 12 هجري قمري مربوط است.
كاخ اختصاصي – گرگان: كاخ اختصاصي در محل پارك شهر گرگان قرار دارد و در دو طبقه با ويژگي‌هاي معماري دوران پهلوي و متأثر از هنر معماري اروپايي ساخته شده است. در حال حاضر اين كاخ و محوطه اطراف آن به عنوان كتابخانه عمومي مردم شهر گرگان مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
كاخ شاسمن – گرگان: اين كاخ در شهر گرگان واقع شده ، به روايتي در سال 795 هجري قمري به وسيله امير تيمور درمحلي مشرف به ساحل رودخانه ساخته شده است. برخي از سياحان و جغرافي دانان از جمله حافظ ابرو از اين كاخ نام برده‌اند. طبق گفته وي اين كاخ بعد از اينكه امير تيمور سراسر مازندران را مورد تاخت و تاز قرار داد ، جهت اقامت وي در شهر گرگان ساخته شد. بناي اوّليه اين كاخ ، قلعه‌اي بوده كه در سال 761 هجري قمري توسط ابوبكر شاسماني (حاكم شاسمان) احداث شده بود. در سال 795 هجري قمري به جاي قلعه ، قصر فعلي ساخته شده و امير تيمورزمستان آن سال را در آن گذرانده است.
بازار قديمي گرگان – گرگان: اين بازار كه به (نعلبندان) معروف است ، در داخل بافت قديم شهر گرگان قرار دارد. در بافت قديم گرگان ابنيه تاريخي - مذهبي ، آب انبارها ، كاروانسراها و تيمچه نيز وجود دارد. بازار قديمي گرگان درروزگاران گذشته از جمله مراكز مهّم داد و ستد كالا ، توزيع و نشر افكار و عقايد فرهنگي- اجتماعي بوده است. بازار قديمي گرگان كه قدمتي ديرينه دارد ، از نظر سبك معماري و راسته‌هاي مربوطه يكي از زيباترين بازارهاي استان‌هاي ايران محسوب مي‌شود.
تورنگ تپه - گرگان: تورنگ تپه يكي از غني‌ترين تپه‌هاي باستاني استان گلستان است كه در فاصله 25 كيلومتري شمال شرقي گرگان واقع شده است. اين تپه با وسعت بسيار و ارتفاع چشمگير بر استخر آبي بزرگ مشرف است و قدمت آن به هزاره سوم قبل از ميلاد يعني پنج هزار سال پيش مي‌رسد.عمده‌ترين آثاري كه در خلال حفريات و كاوش‌هاي علمي از لايه‌هاي مختلف تپه مذكور به دست آمده ، عبارتند از: سفالينه‌ها ، ظروف ، اشياء و ادوات مورد نياز روزمره و ابزار آلات برنزي اين تپه به لحاظ ارزش‌هاي تاريخي در فهرست آثار ملّي ايران به ثبت رسيده است.
اسپي دژ (آق قلعه) – گرگان: مكان اين قلعه در قسمت شمال قلعه سابق مبارك آباد و در كنار گرگان رود واقع شده است.
دژ جناشك – گرگان: اين دژ متشكل از سه قلعه است كه بنا به روايت تاريخي ، قابوس بن وشمگير، پس از خلع سلطنت مدّتي در آن محبوس بود. نام اين سه قلعه عبارتند از: سيب چال ، والمان ، و كاشي دار كه اكنون (دشلي) ناميده مي‌شود و بر قله كوه واقع شده است.
دژ خندان(خلعت پوشان) – گرگان: ويرانه‌هاي اين دژ در جنوب غربي شهر گرگان بر روي تپه بلندي به جا مانده است كه اينك اطراف آنرا درختان جنگلي فرا گرفته‌اند.
قلعه ماران – گرگان: قلعه ماران يادگار دوران اشكانيان است. گفته مي‌شود كه قلعه ماران همان پايتخت دوم پارت‌ها (اشكانيان) است كه تيرداد ساخته است. اين ناحيه همان محلي است كه (يزيد بن مهلب) در آنجا چندين هزار نفر را به قتل رسانيد. (98 هجري قمري) محمد حسن خان جلاير در جنگ با حكومت مركزي ايران به قلعه (ماران) پناه برده بود كه توسط حاجي نامي از ياران به دام افتاد و ناحيه ماران كوه در مجاور قلعه به شخص حاجي واگذار شد. و به حاجي لر معروف شد.
سد اسكندري(ديوار دفاعي) – گرگان: اين ديوار دفاعي كه به نام‌هاي سد قزل آلان ، سد اسكندر كه به سد فيروزه نيزمعروف است ، در قسمت شمال گرگان و گنبد واقع شده و از غرب به شرق كشيده شده است. در مسير ديواردفاعي ، برج‌ها و قلعه‌هاي حفاظتي به فواصل مختلف بنا شده و آثار آنها به صورت تپه‌هايي در حاشيه ديواربه جا مانده است. ديوار ساختمان قلعه‌ها و باروها ، عمدتاً به وسيله آجرهاي چهار گوش بزرگ ساخته شده‌اند. قسمت‌هايي از ديوار دفاعي كه از عوامل تخريب مصون مانده ، حدود 3 تا 5 متر ارتفاع و 10 متر عرض دارد. اين حصار از فاصله بسيار دور همانند سدي است كه نظر هر بيننده‌اي را به سوي خود جلب مي‌كند.
پل آق قلا – گرگان: پل آق قلا در 18 كيلومتري شمال گرگان در ابتداي شهر آق قلا بر روي رودخانه گرگان رود احداث شده است. اين پل با 74 متر طول در هر دو طرف جان پناهي به ارتفاع 5/1 متر دارد. اين پل چهارچشمه (طاق) دارد كه پايه‌هاي آن در جهت شرقي و مخالف جريان آب به موج شكن‌هايي تبديل شده‌اند. پايه‌ها و پل در جهت غربي تزئينات آجري با اشكال هندسي دارد. پل آق قلا در قرن نهم هجري قمري بنا شده و درادوار بعدي خصوصاً در دوره صفويه بازسازي و مرمت شده است.
جغرافیای طبیعی - گرگان:
رود اترك - گرگان: اين رود از كوههاي هزار مسجد و لاله روبان در استان خراسان سرچشمه مي‌گيرد و در استان گلستان از طريق خليج حسينقلي به درياي مازندران مي‌ريزد. طول رودخانه اترك را حدود 600 كيلومتر برآورد كرده‌اند. اين رود در مسير طولاني خود از شيروان ، بجنورد و مراوه تپه گذشته و سپس در امتداد جنوب غربي دلتايي تشكيل مي‌دهد و به خليج موسوم به خليج حسينقلي مي‌ريزد. به موجب قرار داد 1882 ميلادي ايران و روسيه ، رود اترك ازچات به بعد به عنوان خط مرزي دو كشور ايران و جمهوري تركمنستان تعيين شده است.
رود آلستان – گرگان: رودخانه آلستان كه به آن رودبار آلستان نيز مي‌گويند ، از دامنه شمالي كوه (قرق لند) در 47كيلومتري جنوب شرقي گرگان سرچشمه مي‌گيرد و از دره غربي كوههاي (نيله ته) و (گندي) رو به شمال غربي سرازير مي‌شود. پس از طي 7 كيلومتر با ريزابه‌اي كه از سر چشمه سارهاي دامنه شمالي كوه (بي در) جاري است ، مخلوط مي‌شود و پس از عبور از روستاي آستان با رودخانه (سياه مرزكوه) مخلوط مي‌شود و توأماً رودخانه رودبار محمّد را پديد مي‌آورند.
گرگان رود – گرگان: اين رودخانه از كوههاي آلاداغ در بجنورد سرچشمه مي‌گيرد و در مسيري به طول بيش از 200كيلومتر، پس از عبور از دره‌هاي پرپيچ و خم كوهستاني ، صحراي كلان ، پيرامون شهر گرگان ، گنبد كاووس ، دشت گرگان و شهر آق قلعه در نقطه‌اي به نام (خواجه نفس) وارد درياي مازندران مي‌شود. گرگان رود داراي حركتي آرام است ، امّا در مواقع بارندگي و سيلاب به علّت عبور از زمين‌هاي رسي ، گل‌آلود مي‌شود. در حال حاضر سدي برروي آن احداث شده و از آب آن استفاده‌هاي زراعي به عمل مي‌آيد. وجود درياچه ، سد و مسير آرام و پر آب ، امكانات قابل توجهي براي بهره برداري‌هاي توريستي ، به ويژه در زمينه ورزش‌هاي آبي فراهم كرده است.
رود قره سو – گرگان: اين رودخانه از مازاد آب رودخانه‌هاي امام زاده و گرمابدشت در 16كيلومتري شمال شرقي گرگان تشكيل مي شود و پس از مشروب ساختن دهستان استرآباد ، سرن رستاق به دهستان جعفرباي جنوبي وارد مي‌شود و پس از قطع راه‌آهن گرگان - بندرتركمن ، در روستاي ساحلي قره‌سو به درياي مازندران مي‌ريزد.
چشمه زيارت – گرگان: آبشار زيارت كه در روستايي به همين نام از توابع شهرستان گرگان واقع شده ، پيرامون سرسبز وزيبايي دارد و در فصول بهار و تابستان علاقمندان فراواني را به سوي خود جذب مي‌كند.
چشمه باران كوه – گرگان: آبشار باران كوه يكي ديگر از آبشارهاي زيباي استان گلستان است كه در 18 كيلومتري جنوب غربي گرگان و در مسير رودخانه شصت كلا و پارك جنگلي باران كوه واقع شده است.
مجموعه تالاب هاي آق قلا – اترك: اين مجموعه تالابي در قسمت جنوبي رودخانه اترك واقع شده و مشتمل برتالاب‌ها و مرداب‌هاي اينچه ، آلماگل ، آلاگل ، اينجه برون ، بي‌بي شيروان ، آجي گل ، نمك و دانشمند است كه مجموع مساحت آنها 1250 هكتار تخمين زده مي‌شود. برخي از اين تالاب‌ها از جمله (تالاب آلاگل) به ثبت رسيده و اهميت وافر زيست محيطي دارد. فاصله تالاب‌ها از يكديگر بسيار اندك با آب و هواي مديترانه‌اي گرم است كه تابستان‌هاي خشك و گرم و زمستان‌هاي ملايم دارد. در تالاب‌هاي مذكور انواع پرندگان مهاجر از جمله فلامينگوها ، قوها ، غازها ، حواصيل و... زندگي و زمستان گذراني مي‌كنند. فصل شكار از اوّل پاييز تا آخر زمستان هر سال و هر هفته دو روز(چهارشنبه و جمعه) است. از ماهيان اين تالاب مي‌توان به كولي ، اورنج ، سيم پرك و شيشه ماهي اشاره كرد. ازآنجا كه اين مجموعه تالابي داراي راه‌هاي دسترسي ، محوطه‌هاي اطراق ، چشم‌اندازهاي دشتي ، مرغزارهاي وسيع ، حيات وحش و همچنين استفاده‌هاي طبي مي‌باشند ، قابليت‌هاي فوق العاده‌اي نيز براي فعاليت‌هاي توريستي دارند.
تالاب گميشان – گرگان: مجموعه تالاب گميشان به دليل تنوع زيستي گياهان آبزي و كنار آبزي به عنوان يك ذخيره‌گاه ژنتيكي با ارزش براي حفظ گونه‌هاي پرندگان ، آبزيان و گياهان آبي مد نظر قرار گرفته است. اين تالاب در 60 كيلومتري شمال غرب گرگان پس از گذر از گرگان ، بندر تركمن ، گميشان و خواجه نفس واقع شده است. مشاهده بيش از 20 گونه ماهي و 100 نوع پرنده كه تعدادي از آنها نيز نادراند ، از جمله جلوه‌هاي تماشايي تالاب گميشان است. علاوه بر آن ، اين تالاب به عنوان يك منطقه تفريحي ، آموزشي مورد توجه است و همه ساله در فصول مختلف سال علاقمندان بي شماري را به سوي خود جذب مي‌كند.
پارك ملي گلستان – گرگان: پارك جنگلي گلستان نخستين پارك ملي ايران است كه در قلمرو استان‌هاي گلستان ، سمنان وخراسان واقع شده است. اين پارك به دليل ارزش‌هاي بي شمار طبيعي از قبيل جنگل‌هاي سرسبز و بكر وگونه‌هاي متنوع گياهي و جانوري ، از جمله مناطق معدود و مشهوري است كه در ايران و جهان به ثبت رسيده‌است. اين پارك در سال 1336 خورشيدي به نام منطقه‌هاي حفاظت شده (آلمه) و (يشكي) مورد حفاظت قرار گرفت ودر سال 1355 خورشيدي ، با ادغام اين دو منطقه ، پارك ملي گلستان با مساحت 91890 هكتار به وجود آمد. اين پارك بي نظير از صخره‌هاي مرتفع آهكي تا تپه ماهورهائي با شيب اندك تشكيل گرديده و از نظر اقليمي داراي نواحي بسيار مرطوب تا نيمه خشك مي‌باشد. زيستگاه‌هاي مهمّي از قبيل لووه ، دشت ، تخته ايران ، يان بلاغ وگليداغ و منطقه حفاظت شده قورخود اطراف پارك ملي گلستان واقع شده‌اند. مهّم‌ترين گونه‌هاي جانوري پارك ملي گلستان عبارتند از: خرگوش ، ببر، عقاب طلايي ، گرگ ، روباه ، يوزپلنگ ، تشي ، خرس ، سمور، گربه جنگلي ، عقاب ، شاهين ، بزكوهي ، خوك وحشي ، آهو، گوزن ، مرال ، قوچ و ميش ، انواع مار، انواع ماهيان ، دال سياه ، دليجه ، طرلان ، و بالابان و...مهّم‌ترين گونه‌هاي گياهي پارك ملي گلستان عبارتند از: توسكاي قشلاقي ، كلهو ، انجير، توت ، ملج ، داغداغان ، ازگيل ، وليك ، زالزالك ، گلابي وحشي ، شيرخشت ، گردو ، تمشك ، گون ، درختچه‌هاي زرشك ، درمنه ، خارشير، تغ ، گز وغيره .
كوه گاوكشان – گرگان: اين كوه در 37 كيلومتري جنوب گرگان و در فاصله 6 كيلومتري جنوب شرقي روستاي شاه كوه پايين قرار و حدود 3813 متر ارتفاع دارد. كوه گاوكشان سرچشمه رودهاي سرتنگه ، چهارده و آب ترودبان مي‌باشد. دامنه‌هاي شمالي اين كوه به شهرستان گرگان و دامنه‌هاي جنوبي آن به شهرستان‌هاي شاهرود و دامغان مشرف است و چشم‌اندازهاي بسيار زيباي دارد.
كوه هلالان – گرگان: كوه هلالان در 42 كيلومتري جنوب غربي گرگان و در فاصله 8 كيلومتري روستاي زردوان قرارگرفته و حدود 2850 متر ارتفاع دارد. دامنه‌هاي شمالي اين كوه به شهرستان گرگان و دامنه جنوبي آن به شهرستان دامغان مشرف است و جزو كوهستان البرز شرقي به شمار مي‌رود.
كوه جهان نما – گرگان: مرتفعات زيباي جهان نما در ارتفاعات جنوب شهر گرگان و جنوب شرقي كردكوي واقع شده است و جزو سلسله جبال البرز شرقي محسوب مي‌شود. اين كوه 3086 متر ارتفاع دارد. اين كوه و دامنه‌هاي آن در شمار مناطق حفاظت شده به ثبت رسيده و از نظر اكوتوريسم اهميت وافر دارد.
زرشك كوه – گرگان: كوه نيمه جنگلي رزشك كوه در 24 كيلومتري جنوب گرگان و در فاصله 7 كيلومتري شرق روستاي حاج آباد واقع شده است. اين كوه حدود 2770 متر ارتفاع دارد و سرچشمه سوته رود خاصه رود مي‌باشد.
خليج گرگان – گرگان: خليج گرگان بزرگترين خليج درياي مازندران است كه بر اثر پيشروي و گسترش رشته ساحلي شبه جزيره ميانكاله در جنوب شرقي درياي مازندران تشكيل شده است. خليج گرگان حدود 400 كيلومتر مربع وسعت دارد وطول آن در جهت غربي - شرقي حدود 70 كيلومتر است. خليج گرگان كم عمق است و حداكثر عمق آن به 4 مترمي‌رسد و از غرب به شرق تا حوالي ضلع جنوبي شبه جزيره آشوراده به عمق آن افزوده مي‌شود. درجه شوري آب خليج در قسمت‌هاي غربي به علّت كمي عمق و افزايش تبخير، قدري بيشتر از شوري آب درياي مازندران است. به علّت ورود آب شيرين در دهانه رودهاي پر آبي مانند قره سو و گهر باران از درجه شوري آب كاسته شده و به درجه گل آلودگي آن افزوده مي‌شود. در كل ، مقدار آب ورودي خليج كمتر از آب خروجي است و كمبود آب آن ازطريق درياي مازندران تأمين مي‌شود. اكولوژي خليج گرگان تحت تأثير درياي مازندران ، رودهاي مجاور و شبه جزيره ميانكاله قرار گرفته كه در رشد وتكثير آبزيان ، ماهيان استخواندار و ماهيان غضروفي و جذب پرندگان مهاجر زمستاني نقش مهّمي ايفا مي‌كند. بدين جهت مي‌توان گفت كه شبه جزيره ميانكاله و خليج گرگان دو سيستم محيطي و جغرافيايي جدايي ناپذيرند.
منطقه حفاظت شده جهان نما – گرگان: اين منطقه در سال 1352 خورشيدي با وسعتي معادل 30650 هكتار بعنوان منطقه‌حفاظت شده اعلام گرديد و در ارتفاعات جنوب گرگان و جنوب شرقي كردكوي قرار دارد. از سده‌هاي پيش اين منطقه محل گذران اوقات فراغت مردم گرگان و روستاهاي اطراف آن بوده است. زيستگاه‌هاي مهمّي از قبيل تركت ، چلستان ، قلقله ، آق رضا ، چكل گدا ، لنده كوه ، تالو ، خوش دستي ، لندو و مغزي در اطراف منطقه حفاظت شده جهان نما قرار گرفته‌اند. مهّم‌ترين گونه‌هاي جانوري آن عبارتند از: كل ، بز، قوچ ، ميش ، پلنگ ، گرگ ، خرس ، مرال ، جغدها ، عقاب‌ها ، شوكا ، راسو ، شغال ، خارپشت‌ها و... مهّم‌ترين گونه‌هاي گياهي آن عبارتند از: راش ، آزاد ، زرشك ، سرخدار، كلاه مير حسن ، بلندبازو ، نمدار ، گل گاوزبان ، كچف ، راس و درمنه. رودخانه‌ها و چشمه‌هاي مهّمي در منطقه حفاظت شده جهان نما جريان دارند از قبيل سفيد رود ، تركت ، مغزي و چهارباغ و چشمه‌هاي زيارت ، مغزي ، مار سنگ ، اسبومرگاه ، شاه پسند ، حاجي آباد ، گچيان ، مراد چشمه ، وارا ، خوش دستي ، كلي چال ، قورمه تو ، پائيزبن و... در اطراف آن مي‌جوشند. آثار تاريخي منطقه حفاظت شده جهان نما عبارتند از: آب انبار، قبرستان‌هاي قديمي در كمرسرك و جلينگ‌بلينگ ، امامزاده رضي و مرضيه و برج رادكان غربي.
