گچساران:
گچساران:
گچساران يكي از بخش‌هاي استان كهگيلويه و بويراحمد است. كه در منتهي اليه مناطق نفت‌خيز ايران قرار دارد و اين بخش كه در آبان ماه 1338خورشيدي ، از شهرستان بهبهان منتزع و تابع شهرستان كهگيلويه شد و اخيراً هم به شهرستان تبديل شده است. منطقه نفت گچساران بسيار معروف است و از نواحي قديمي و معروف صنعت نفت ايران مي‌باشد.
منطقه بسيار معروف نفتی گچساران؛ از نواحی قديمی و معروف صنعت نفت ايران به شمار می آيد. گچساران يكی از شهرستان های استان كهكيلويه و بوير احمد است كه از شمال به كهگيلويه، از خاور و جنوب به ممسنی (از شهرستان های استان فارس) و از باختر به حومه بهبهان محدود می‌شود. عمده‌ترين صنايع دستی در اين شهرستان قالی بافی، جاجيم بافی، گليم‌بافی وعبابافی‌است‌كه‌بيش‌تراين صنايع جنبه مصرف داخلی داشته و كم‌تر صادرمي‌شوند. مردم اين شهرستان مسلمان شيعه و آريايی نژادند و به زبان فارسی با گويش لری، تركی، و قشقايی سخن می‌گويند. بيش تر مردم اين منطقه از ايل قشقايی (طايفه دره شوری) و ايل بوير احمدی (طوايف نگين تاجی، سادات و آقايی) و برخی از ايل باشت و بايونی هستند. به واسطه‌ي فعاليت‌های صنعت نفت، عده‌ای مهاجر اصفهانی و بهبهانی نيز در اين منطقه زندگی می‌كنند. به علت وجود واحدها، تأسيسات و صنايع مختلف در اين شهرستان اين منطقه توانسته جمعيت روستايی را جذب کرده و مركز شهرستان گچساران را به يك شهر مهاجرپذير‌تبديل‌کند.دژسليمان،تل‌دهوه، دو گوردوپا، امامزاده شاه‌عباس، امام‌زاده‌بي‌بي‌حكيمه، پل‌هاي باستاني خيرآباد (پل سفلايي) و پل هاي پيرين (برين)از جمله مكان‌‌هاي تاريخي وديدني شهرستان گچساران به شمار مي‌آيند.
روستاي تاريخي خيرآباد – گچساران: از مهّم‌ترين آثار تاريخي شهرستان گچساران ، محوطه باستاني خيرآباد است. اين مجموعه از مدرسه ، آتشكده ، قلعه ، آب انبار و چهار طاقي‌هاي بسياري تشكيل شده است. افزون براين ، قلعه سنگي كوچكي در بالاي كوه نزديك آن وجود دارد كه از معبدهاي قديمي آناهيتا است. محوطه باستاني خيرآباد به دوره ساسانيان تعلّق دارد و بيانگر تمدن كهن مردمان آن روزگار و بناهاي شايان توجه آنان است. خيرآباد مجموعه‌اي از روستاهايي است كه در پيرامون رود شيرين واقع شده‌اند. در دو سوي رود ، آثار و بناهايي از زمان ساسانيان برجامانده كه امروزه فقط جزء كوچكي از آنها مشهود است.
مکان های دیدنی و تاریخی - گچساران:
دژ سليمان، تل‌دهوه، دو گوردوپا، امامزاده شاه‌عباس، امام‌زاده‌بي‌بي‌حكيمه، پل‌هاي باستاني خيرآباد (پل سفلايي) و پل هاي پيرين (برين)از جمله مكان‌‌هاي تاريخي وديدني شهرستان گچساران به شمار مي‌آيند.
صنايع و معادن - گچساران:
شهرستان گچساران از لحاظ وجود صنايع، غنی بوده و واحدهای صنعتی از جمله تأسيسات شركت نفت، كارگاه‌های آرد و برنج و هم چنين كارگاه‌های ساختمانی متعدد، مراكز اشتغال افراد مختلف است. مهم‌ترين معادن اين شهرستان را منابع نفت خام و ذخاير گوگرد در روستای نزاع عليا گچساران و معادن سنگ های ساختمانی تشكيل می دهند. از بيش تر معادن شن و ماسه، خاك رس و سنگ آهك در فعاليت های ساختمانی و راه سازی و هم چنين توليد آجر و موزاييك استفاده می شود. اين منطقه از مناطق نفت خيز محسوب شده و در دو خط شاه لوله، نفت از آن صادر می شود.
کشاورزی و دام داری - گچساران:
به طور كلی اقتصاد شهرستان گچساران بر اساس كشاورزی، دام‌داری و پرورش طيور استوار است. با وجود مشكلات كمبود آب درنواحی جنوبی و باختری، كشاورزی شهرستان پيشرفت نسبتا خوبی داشته است. در حال حاضر كشاورزی بيش تر در دشت های باشت، ليشتر و دوگنبدان به صورت نيمه مكانيزه جريان دارد و آب كشاورزی از رودخانه و چاه ژرف تأمين مي‌شود. از فرآورده های عمده كشاورزی می‌توان گندم، جو، برنج، بنشن، بادام، چغندرقند و مركبات را نام برد. در اين منطقه دام‌داری بيش‌تر به روش سنتی انجام می شود و فرآورده های دامی از جمله صادرات منطقه به شمار می روند. هم چنين دام‌داری صنعتی كمك موثری به اصلاح نژاد دامی نموده است. مرغ‌داری صنعتی نيز در حال گسترش است که بخش كوچكی از گوشت مورد نياز شهرنشينان را تأمين می كند. در اين شهرستان به علت رونق كشاورزی و دام‌داری و پرورش طيور و وجود انواع تأسيسات نفتی و اجتماع كارگران و مهندسان شركت نفت، بازرگانی بسيار پر رونقی است و انواع محصولات كشاورزی، فرآورده های دامی، طيور، نفت و سنگ های ساختمانی به خارج از اين شهرستان صادر می‌شوند.
مشخصات جغرافيايي - گچساران:
گچساران يكی از شهرستان های استان كهكيلويه و بوير احمد از شمال به كهگيلويه، از خاور و جنوب به ممسنی(از شهرستان‌های استان فارس)، از باختر به حومه بهبهان محدود می‌شود. شهر دوگنبدان مركز شهرستان گچساران به دو بخش مركزی و باشت تقسيم شده است. رودخانه زهره مهم ترين رودخانه اين ناحيه در جنوب گچساران جاری است. آب و هوای شهرستان گچساران در خاور معتدل و خشك و در باختر گرمسيری و خشك است. بر اساس سرشماری سال 1375 جمعيت شهرستان گچساران 125491 نفر برآورد شده است.
از مركز شهرستان گچساران (دوگنبدان ) چهار راه جداشده است:
- راه درجه يك اصلی به سوی خاور به درازای 75 كيلومتر تا بابا ميدان (از توابع ممسنی)که از همين راه به درازای 270 كيلومتر تا مركز شهرستان شيراز می پيوندد.
- راه درجه دو اصلی به سوی شمال باختری به درازای 70 كيلومتر تا مركز شهرستان بهبهان.
- راه درجه دو فرعی به سوی جنوب باختری به درازای 66 كيلومتر تا بندر ديلم.
- راه فرعی به سوی شمال باختری به درازای 60 كيلومتر تا مركز شهرستان كهكيلويه (دهدشت).
وجه تسميه و پيشينه تاريخي - گچساران:
گچساران (دو گنبدان) در گذشته بخشی از كهكيلويه و بويراحمد بود كه اخيرا به شهرستان تبديل شده است. شهر دو گنبدان مركز گچساران در منتهی اليه مناطق نفت خيز ايران قرار گرفته است و در آغاز قرن ششم شهری كوچك با هوايی گرم بوده است. منطقه نفتی گچساران بسيار معروف و از نواحی قديمی و معروف صنعت نفت ايران به شمار می آيد. پيش از اين كه دوگنبدان كنونی ساخته شود، شهركی به نام گچساران در جنوب خاوری آن قرار داشت كه بعدها محل فعاليت های نفتی گرديد. اين شهرك بر اثر ناهمواری زمين، محدوديت فضای شهری، دوری از جاده های اصلی استان، تراكم تأسيسات نفتی و زمين لرزه های متناوب ومكرری كه بر اثر انفجار برای اكتشاف معادن نفت ايجاد می شد، سرانجام به دوگنبدان منتقل شد كه به گويش لری به آن «دو گنبذون» گفته می شود. در دشت‌های خاور و باختر دو گنبدان آثاری از دو گنبد قديمی وجود دارد كه يكی در ناحيه ليشتر (باختر شهر) و ديگری در دشت دوگنبدان (خاور شهر) واقع است. به نظر می رسد كه نام دوگنبدان به واسطه وجود همين دوگنبد در خاور و باختر شهر باشد.
اماکن مذهبی - گچساران:
امامزاده بي‌بي حكيمه - گچساران: بقعه امامزاده بي‌بي حكيمه بين گناوه و گچساران قرار دارد. امامزاده بي‌بي‌حكيمه به روايتي دختر امام جعفر صادق (ع) است. ضريح اين امامزاده در چندين سال قبل بازسازي شده است. شكل بنا به صورت طبيعي در دل كوه و در حفره‌اي محفوظ احداث شده است. در نزديكي امامزاده ، چشمه آب گرمي وجود دارد كه زائرين از آن استفاده مي‌كنند. اين زيارتگاه مورد احترام و تقدس مردم است و زايران بسياري در ايام نوروز به زيارت مرقد امامزاده بي‌بي حكيمه مسافرت مي‌كنند.
امامزاده شاه عباس - گچساران: اين آرامگاه چهارگوش در غرب دو گنبدان و در ليشتر واقع شده است. ارتفاع ديوارهاي آرامگاه 6 متري و گنبدي بزرگ دارد. بر سطح ديوارهاي امامزاده آثاري از تزئينات زيباي گچ‌كاري و مقرنس كاري ديده مي‌شود. با توجه به سبك بناي امامزاده ، بنظر مي‌رسد كه اين بنا از آثار دوره قبل از صفويه است.
آثار تاریخی - گچساران:
آثار تنگ تاريخي سروك - گچساران: در ميان كوه‌هاي متعددي كه در كنار يكديگر در استان كهگيلويه و بويراحمد صف كشيده‌اند ، تنگه‌اي به نام سولك يا سروك وجود دارد. در اين مكان سه ستون سنگي يكپارچه و بلند ديده مي‌شود كه بر روي آنها نقش افراد مختلفي در حالت‌هاي گوناگون حجاري شده‌اند. هر يك از اين ستون‌ها خط نوشته‌هايي باستاني دارند. آثار تنگ سروك بر صخره‌اي بزرگ با پيكره‌هايي در چهار طرف كنده‌كاري شده است. در جبهه شمالي دو نقش برجسته در بالا و پايين قرار دارد كه پادشاه را در حالي كه بر تخت نشسته نشان مي‌دهد و نقش ديگر، اجتماع درباريان را در طاق تخت سلطنت نشان مي‌دهد. جبهه جنوبي دو نيايشگر را نشان مي‌دهد كه اولي روي سكوي جلوي يك آتشدان كوچك و نيايشگر دوّم پشت سر اولي در سطحي پايين‌ترايستاده است. در جبهه غربي نقش برجسته دو مرد با نماي روبرو و با بازوان گشاده نشان داده شده است. در لبه صخره ، نقش برجسته‌اي وجود دارد كه بزرگتر از هر نقش ديگر تنگ سروك است. در جبهه شمالي نقش برجسته دو سرباز با نيم تنه بلند ساده ، شلوار و صندل ديده مي‌شود كه غلاف پهني درطرف چپ حمايل دارند. در جبهه شرقي نقش هيكلي است كه روي تختي خم شده است. اين نقش آسيب فراوان ديده است.در تنگ سروك ، نقوش برجسته مشابه نقش رستم وجود دارد كه مي‌توان آنها را به بهرام دوم ساساني ، بهرام سوم ساساني ، هرمز دوم و شاهپور دوم نسبت داد. بعضي از جلوه‌هاي اين پيكره‌هاي صخره‌اي مشتركند. در همه اين نقوش جنگاوران سوار بر اسب هستند. تنها سلاح مورد استفاده آنها نيزه بلند است و فاتح در سمت چپ لوحه قرار دارد. تعداد نقش پيكره افراد تنگ سروك 40 نفر است و نقش حيواناتي از قبيل اسب ، شير و پرنده نيزبر آن حك شده است. موضوع نقوش برجسته تنگ سروك تاجگذاري چند پادشاه است. در اين نقوش يك پادشاه سربند خود را ازايزد مي‌گيرد و او نيز يك قرباني هديه مي‌كند. يكي از مشخصات مهّم اثر تنگ سروك نمايش چهره كامل انساني است كه هم با آثار اشكانيان و هم با آثار ساسانيان متفاوت است.
آتشكده دو گوردوپا – گچساران: در اراضي زراعي اطراف روستاي شوش از توابع شهرستان گچساران دو ستون سنگي نسبتاً بلند سر به آسمان كشيده كه به (گوردوپا) معروف است. بنا به روايتي اين دو ستون باقي مانده آتشكده‌اي است كه به قبل از اسلام تعلّق دارد. فضا و شكل عمومي اين ستون‌هاي سنگي به ستون‌هاي سنگي معابد مهري و ميترائيسم شباهت نسبي دارند.
پل‌هاي باستاني خيرآباد (پل سفلايي) – گچساران: در 9 كيلومتري خيرآباد گچساران ، ويرانه‌هايي از دو پل و يك چهارطاقي باقي مانده است. پل پاييني ، داراي طاقي است كه ارتفاع آن به 60/6 متر مي‌رسد. ديواره سنگي آن به كلي شكسته و ويران شده است. در ميان مجموعه آثار اين محوطه ، بقاياي پل بالايي خيرآباد ، چشمگيرترين اثرتاريخي است. پهناي جاده‌اي كه از روي اين پل مي‌گذشت ، حدود 8 متر بود كه به وسيله ديواري با يك متربلندي حفاظت مي‌شد. بناي اين پل ، به اواسط دوره اوّليه اسلامي مربوط است و آخرين نوسازي آن در زمان صفويه صورت گرفته است.
دژ سليمان - گچساران: اين آثار قلعه كه احتمالاً از قلعه‌هاي جنبش اسماعيليان است ، در كنار روستاي سليمان ودر حدود 15 كيلومتري جنوب غربي شهرستان گچساران قرار دارد.
تل دهوه - گچساران: اين تل در روستاي دهوه از توابع گچساران واقع شده است. از اين تل باستاني ، سفالينه‌هاي بسيار ظريف و منقوشي به دست آمده كه با آثار سفالين تپه‌هاي تاريخي بهبهان و تل باكون در استان فارس قابل‌مقايسه است. پيشينه تاريخي اين مكان ، احتمالاً به هزاره‌هاي سوم و چهارم پيش از ميلاد مربوط است.
جغرافیای طبیعی - گچساران:
رودخانه خيرآباد – دوگنبدان: اين رودخانه از دامنه كوه‌هاي هاي آبگرم كوه در 25 كيلومتري شمال شرقي دوگنبدان سرچشمه مي‌گيرد و به نام رودخانه روباشتي به سوي شمال غربي روان مي‌شود. در 28 كيلومتري شمال شرقي دوگنبدان با ريزابه بزرگي كه از شمال غربي جريان دارد ، مخلوط مي‌شود و به نام رودخانه شاه بهرام در يك كيلومتري جنوب روستاي گرداب با رودخانه تغار در هم مي‌آميزد و در سمت جنوب غربي به نام رودخانه خيرآباد ، با رودهاي آب ديل و بي منجگان مخلوط شده و رو به جنوب سرازير مي‌شود. اين رودخانه در 27 كيلومتري جنوب شرقي بهبهان با رودخانه شمس عرب نيز در هم مي‌آميزد و در شمال غربي روستاي حيدركرار به رود زهره مي‌پيوندد. طول اين رودخانه 100 كيلومتر است و سواحل و چشم‌اندازهاي ديدني دارد.
رودخانه زهره - گچساران: اين رودخانه از كوه كنه دوده‌سه واقع در تنگ گوش مورد در فاصله 14 كيلومتري شمال غربي اردكان جاري مي‌شود و پس از گذشتن از استان فارس ، از طريق دهستان باشت و بابوئي به شهرستان گچساران از استان كهگيلويه و بويراحمد وارد مي‌شود و به رود زهره تغيير نام مي‌دهد. اين رود در طي مسير طولاني و گذر از روستاها و دهستان‌هاي متعدد در نهايت در 3 كيلومتري غرب روستاي (چتله) به خليج فارس مي‌ريزد. طول رودخانه زهره 490 كيلومتر است. مسير اين رودخانه از سرچشمه تا خليج فارس از قابليت‌هاي بهره برداري توريستي بويژه ورزش‌هاي آبي مثل قايقراني رودخانه‌اي برخوردار است.
چشمه آب گرمو – گچساران: اين چشمه كه در نزديكي امامزاده بي بي گچساران واقع شده ، محوطه‌اي مناسب براي راه اندازي تأسيسات و حمام‌هاي بهداشتي براي آب درماني است. تاكنون از امكانات موجود اين محل استفاده قابل توجهي به عمل نيامده است.
كوه هامي - دوگنبدان: كوه هامي در فاصله 18 كيلومتري شمال شرقي دوگنبدان و در شرق روستاي كهريز واقع شده است. اين كوه حدود 3172 متر ارتفاع دارد. آب ديل و رودخانه‌هاي شاه بهرام و روباشتي و آب‌ريگون از اين كوه سرچشمه مي‌گيرند. اين كوه از دره رودخانه خيرآباد واقع در شمال روستاي نازمكان شروع شده و رو به سوي جنوب شرقي تا نورآباد و دوگنبدان ادامه مي‌يابد. طول اين كوه از شمال غربي تا جنوب شرقي به طول 54 كيلومتر كشيده شده است.
آبشار كُنج بنار – گچساران: اين آبشار در 7 كيلومتري شمال گچساران و در دامنه كوه خالييز واقع شده است ، اين آبشار 30 متر ارتفاع دارد و آب آن از چندين چشمه تأمين مي‌شود. با وجود هواي بسيار گرم شهرستان گچساران ، هواي اين ناحيه بسيار خنك و مطبوع است. در روستاي بنار، در نزديك اين آبشار، آرامگاه امام‌زاده‌اي نيز وجود دارد كه مورد رجوع مردم بومي است.
غار شاه بهرام - گچساران: اين غار به طول 200 متر و بادهانه‌اي به اندازه يك متر در مجاورت خرابيهاي شهرباستاني شاه بهرام در شمال گچساران قرار دارد. آثار و نشانه‌هاي موجود كه در بررسي‌هاي اوّليه غار شاه بهرام شناسائي شده‌اند ، دوره استفاده از آن را به زمان اشكانيان مربوط مي‌سازد.
