شیراز/مرکز استان:
شيراز:
شهرستان شيراز در فاصله 919 كيلومتري تهران واقع شده و مركز استان فارس است. اين شهرستان آب وهواي نسبتاً معتدل و فصولي منظم دارد. ناحيه شيراز از زمان‌هاي قديم داراي اهميت و اعتبار بوده و نام آن درالواح عيلامي مكشوف در تخت جمشيد ذكر شده است. آرامگاه دو شاعر بزرگ ايران - سعدي و حافظ - در اين شهر است و مقبره خواجو در كنار دروازه شهر جاي گرفته است.
شيراز نگين درخشان فرهنگ و تمدن ايران زمين و يكی از زيباترين و نام دارترين مناطق ايران است. شيراز با سابقه تاريخی منحصر به فرد خود مجموعه‌ای از تمدن باستانی جهان را در برداشته، وارث تمدن اقليم پارس و نشانه ای از هويت باستانی و سهم بسيار ارزشمند ايران در تمدن و فرهنگ جهان است. شيراز با موقعيت خاص جغرافيايی خود كه سه فصل از فصل های سال، هوايی بهاری دارد؛ سرزمين شعر و شاعری نيز هست و دو مرواريد بزرگ ادبيات جهان ( سعدی و حافظ) زادگاه اين سرزمين هستند و آرامگاه آن ها محفل هنردوستان است. شيراز با مناطق اطراف آن يعنی تخت جمشيد، نقش رستم و شهرهای ديرينه يكی از قديمی ترين مجموعه های تمدنی جهان است و آثار تاريخی اطراف آن كه از عظيم ترين آثار باقی مانده در جهان است به تمدن كهن ايران، اعتباری خاص داده است.آثار پرافتخار زمان هخامنشی ها و ساسانی‌ها، نمايش‌گر ذوق‌حجاری، معماری،كاشی‌كاری، نقاشی و مجسمه سازی مردم فارس پيش از اسلام است. بعد از اسلام نيز فارس ها به خصوص مردم شيراز به شيوه ديرين خود، در كسب هنر و آفريدن صنايع دستی كوشش فراوان به کار برده اند و در اين راه بسيار موفق عمل کرده اند. هنرمندان شيرازی در تاريخ هنر ايران در خط و تذهيب، جلوه سازی و گل و بوته سازی،معماری و گچ بری، خاتم سازی و نقره كاری، ابريشم دوزی، قالی‌بافی و منبت كاری از نام داران و سرآمد های اين هنر به شمار می‌رفته‌اند. امروزه نيز اين منطقه به لحاظ صنايع دستی بسيار قوی عمل می کند و خاتم كاری، منبت کاری، معرق کاری، قالی بافی، پارچه بافی، نقره كاری، مسگری و بافت گليم های زيبا از مهم ترين صنايع دستی شهرستان شيراز محسوب مي شود.
بافت قالی در شهرستان شيراز از سابقه ای طولانی برخورداراست. در تجارت فرش، تمام قالی های ناحيه فارس (جنوب غربی ايران) را تحت عنوان قالی شيراز نام می برند که به طور کامل در صنايع دستی استان فارس توضيح داده شده است. بخشی از فرشينه های خمسه هم که به شيرازی معروفند، از نظر جنس متوسط است و به جز بافندگان خمسه، بافندگان روستاهای غير عشايری نيز آن را می بافند. اين بافته ها نيزبه نام قاليچه های شيرازی مشهورهستند و به کشورهای ديگر نيز صادر می شوند.
پارچه‌های ابريشمی، نخی و پشمی شيراز و ظروف مسی و نقره كاری اين منطقه نيز از شهرت به سزايی برخوردار بوده و گليم بافی هم در اين ناحيه شهرت زيادی دارد. صنايع دستی شهرستان شيراز از جمله صادرات اين شهرستان به شمار می آيد. خاتم کاری مهم ترين و مشهور ترين صنعت دستی شهرستان شيراز است. خاتم کاری يکی از هنرهای با ارزشی است که در شرق وجود دارد و مهم ترين صنعت دستی فارسی است که بهترين نوع آن در شيراز توليد می شود. از گذشته خاتم سازی اطلاع زيادی در دست نيست، زيرا مواد اوليه خاتم بيش تر چسب و چوب است و اين دو ماده بر اثر مرور زمان از بين می روند. با اين همه در مکان هايی که از نظر مردم جنبه تقدس داشته، به خاتم هايی بر می خوريم که قدمت دويست تا سيصد ساله دارند. تصور می شود هنر خاتم سازی برای اولين بار در شهر شيراز به وجود آمده و مركزاصلی خاتم كاری در شيراز باشد. شايد بهترين نمونه اين هنر درعصر حاضر، ميز خاتمی است که در نمايشگاه جهانی بروکسل (سال 1958) مدال طلا را نصيب خود کرد.
کهن ترين نمونه خاتم که در دست است متعلق به دوره صفويه است. اين اثرمربوط به بقعه شاه نعمت الله ولی در ماهان کرمان است. در خاتم كاری های شيراز بيش تر گل های كوچک و ستاره های درخشانی كه از مواد مختلف تركيب يافته اند، ديده می شود.( قطعات كوچک منظمی از نی، مس، قلع، چوب، عاج بريده و آن ها را روی سطحی كه قبلا سريشم زده اند، می چسبانند.) خاتم كاری بيش تر در روی رحل و صندوقچه های كوچک و جعبه های آرايش صورت می گيرد و نيز ممكن است به موجب سفارش، اشياء بزرگ تر از قبيل ميز و صندلی و غيره را نيز خاتم كاری نمايند. درخاتم های گران قيمت قسمت های فلزی خاتم از طلا يا نقره تشکيل می شود و به جای استخوان در ساخت آن ها عاج به کار می رود. مرغوب ترين نوع خاتم، نوعی است که پره وارو ناميده می شود و نوع ديگری هم هست که به سيم دار مشهور است. چوب، فلز، استخوان و رنگ سبز، مواد و مصالح خاتم سازی را تشکيل می دهند. انواع وسايل و ابزار اين رشته عبارتند از: رنده که پشت خاتم را بسيار ظريف می تراشد، تنگ های گوناگون نظير تنگ مثلث سابی، سيم سابی، پره ساب، گل ساب و توگلو ساب، اره، اره سرقطع کن که سر چوب ها يا گل خاتم را قطع می کند، سوهان که انواع مختلف دارد، پرگار، گونيا، چکش، گاز انبر، مغاز و پرس.
منبت کاری از صنايع و هنرهای دستی شيراز است. واژه منبت به معنای کنده کاری روی چوب است که سابقه ای ديرينه در شهرستان شيراز دارد. شايد بتوان آغاز تاريخ منبت کاری را زمانی دانست که انسان نخستين بار با ابزاری برنده چوبی را تراشيده است. مهم ترين ماده ای که روی آن منبت کاری می کنند چوب است. چوب منبت کاری بايد محکم و بدون گره باشدو برای اين منظور از چوب های آبنوس، فوفل، بقم، شمشاد، عناب و گردو استفاده می شود. شناخت راه چوب يکی از مهم ترين اصول کار است و عاج، صدف و استخوان از ديگر مصالح مورد استفاده در هنر منبت کاری است.
معرق کاری يکی ديگر از صنايع روی چوب و با اهميت شيرازی هاست که شيوه جديد آن، پديده تازه ای در ايران است و عمری پنجاه ساله دارد. معرق در اصل بر تکه های ريزی از کاشی اطلاق می شود که در کنار هم چيده می شوند و فرم های مختلفی را تشکيل می دهند. اين نوع کاشی برای تزيين داخل و خارج گنبدها و سردر مساجد به کار می رفته است. معرق کاری در قرن ششم هجری يعنی در دوره سلجوقيان به سمت کمال رفت و متداول شد. در شيوه تازه معرق روی چوب که به تازگی از منبت کاری جدا شده، طرح مورد نظر روی چوب زده می شود و به وسيله مغار خالی شده و به جای آن تکه هايی به همان اندازه از چوب های مختلف يا عاج، جاگذاری می شود. پس از به وجود آمدن اره مويی های بسيار باريک، معرق روی چوب وارد مرحله جديدی شد و هنری با ظرافت و اعجاب آور به وجود آمد. در اين مرحله جديد با قرار دادن قطعات مختلف از قبيل صدف، عاج، استخوان، فلز و چوب های مختلف رنگی در کنار يکديگر، معرق ايجاد می شود. معرق کاری های شيراز از جمله صنايع دستی صادراتی اين شهرستان به شمار می آيند.
ايلات عمده ای در بخش های تابعه اين شهرستان به زندگی كوچ نشينی مشغول هستند. ايل قشقايی در محدوده شمال و شمال غربی شيراز رفت و آمد می كنند و طوايف عمده آن كشكولی دره شوری، شش بلوكی، قراچه ای فارسيمدان، عمله و لبو محمدی هستند. اين ايل در حال حاضر اهميت و نفوذ سابق خود را از دست داده و دارای ايلخان نيست. ايلات خمسه نيز بيش‌تر در قسمت های خاوری و جنوب خاوری شيراز رفت و آمد می كنند و شامل 5 ايل هستند به نام های اينانلو، بهارلو، عرب، نفر و باصری. مردم شهرستان شيراز آريايی نژاد بوده و اهالی اين شهرستان دارای زبان فارسی با گويش ويژه شيرازی هستند كه به زبان فارسی اصيل نزديک‌تر است. تقريبا 97 درصد شهرستان شيراز مسلمان و شيعه مذهب بوده و 3 درصد ديگر را نيز ساير اديان تشكيل مي‌دهند.
جاذبه های تاريخی متعدد که در گوشه و کنار اين شهرستان پراکنده شده اند، نشان از اهميت و عظمت اين منطقه در دوره های باستانی، اسلامی و معاصر دارند. آرامگاه کوروش کبير که در دشتی پهناور قرار گرفته و از سنگ های سفيد رنگ ساخته شده و قدمت آن به دوره هخامنشيان می رسد، مسجد جامع عتيق که از كهن ترين مسجد های استان فارس و شهرستان شيراز است و قدمت آن به دوره های اوليه اسلام می رسد، مسجد وکيل که از شاهكارها و آثار پر ارزش دوره زنديه است و دروازه قرآن که از شهرتی جهانی برخوردار است، نمونه هايی از آثار دوره های مختلف در شهرستان شيراز به شمار مي‌آيند.
بازار وكيل شيراز که دارای ويژگی های خاص و زيبايی خيره کننده‌ای است به همراه باغ های مشهوری چون باغ عفيف آباد (باغ گلشن) و باغ ارم که از مشهور ترين باغ های ايران در جهان است، در اين شهرستان واقع شده‌اند. نارنجستان قوام از ديگر بناهای ارزشمند منطقه است که در آن اثر هفت هنر ايرانی، (گچ بری، نقاشی سنتی، آينه كاری، آجركاری، سنگ تراشی، معرق كاری و منبت كاری) قابل مشاهده است. شهرستان شيراز از طبيعت بسيارغنی، جذاب و ديدنی نيز برخوردار است و وجود جاذبه هايی چون تنگ بوان با طبيعت زيبای پيرامونش، پارک ها و گردشگاه های طبيعی چون گردشگاه ميان كتل که زيستگاه گوزن زرد ايرانی است، درياچه های زيبايی چون درياچه پريشان، چشمه های متعدد چون چشمه رچی، دره های سر سبز و ... سبب شده اند که اين شهرستان توانمندی های قابل توجهی را در زمينه جاذبه های طبيعی داشته باشد و همراه با جاذبه های منحصر به فرد تاريخی خود، همواره پذيرای طبيعت دوستان و ايرانگردان باشد.
موزه نظامي عفيف آباد – شيراز: باغ گلشن كه به باغ عفيف آباد نيز شهرت دارد عمارتي زيبا و با شكوه است كه درسال 1367 خوشيدي بوسيله ارتش به موزه تبديل شد. موزه متشكل از دو طبقه است كه در طبقه اول آن ، انواع ابزارهاي رزمي و جنگ افزارهاي قديمي به نمايش درآمده است. طبقه دوم كاخ كه دورتا دور آنرا ايواني در بر گرفته ، تالارهاي با شكوه و اتاق‌هاي متعددي دارد كه با نقاشي‌هاي گل و بوته ، مناظر طبيعي ومجلس بزم تزئين شده است.
موزه نارنجستان – شيراز: بناي نارنجستان در سال 1260 هجري قمري در ضلع شمالي باغ مصفاي نارنجستان تاسيس شده است. اين موزه از بناهاي دوره قاجاريه در شيراز است. ساختمان نارنجستان در سال 1345 خورشيدي بازسازي و مرمت شد. در بخشي از آن اشياي باستاني مكشوفه مربوط به سه هزار سال قبل به نمايش گذاشته شده است.آرشيو عكس و اسلايد اين موزه از غني‌ترين آرشيوهاي عكس و اسلايد آثار باستاني ايران به شمار مي‌رود.
موزه تاريخ طبيعي و تكنولوژي – شيراز: اين موزه بنايي دوطبقه و نوساز است و دو بخش دارد ، بخش تاريخ طبيعي موزه در سال 1353 خورشدي و بخش تكنولوژي آن در سال 1366 خورشيدي بوسيله دانشگاه شيراز آماده و افتتاح شده است.
موزه پارس – شيراز: عمارت كلاه فرنگي كه در وسط باغ نظر در شيراز ساخته شده ، سال 1315 هجري قمري به موزه تبديل شد و در فاصله سالهاي 60 - 1350 خورشدي مرمت و بازسازي شد. در اين موزه ، يازده مجلس نقاشي از كارهاي مرحوم آقاصادق ، نقاش معروف آن دوره وجود دارد. موزه پارس از يك تالار مركزي گنبددار و چهار شاه‌نشين جانبي تشكيل شده كه شاه‌نشين شرقي آن محل دفن كريمخان‌زند است.
موزه شاه چراغ – شيراز: اين موزه در سال 1344 خورشيدي در صحن حضرت شاه چراغ تاسيس شد. در اين موزه آثار و اشياي وقفي ، اهدايي و خريداري شده شامل قرآن‌هاي نفيس ، كتاب‌هاي خطي ، اشياي باستاني وهنرهاي تزئيني به نمايش گذاشته شده است. موزه شاه چراغ وابسته به آستان مقدس شاه چراغ است.
موزه شهدا – شيراز: ساختمان موزه از دو طبقه تشكيل شده است. طبقه اول به نمايشگاه دائمي موزه شامل تابلوهاي رنگ و روغن و آثار خطي هنرمندان معاصر و شهدا ، همراه با تذهيب و تشعير اختصاص دارد و طبقه دوم بصورت نمايشگاه فصلي است و آثاري از هنرمندان معاصر و هنرجويان رشته‌هاي هنر شامل خطاطي ، تذهيب و رنگ و روغن در آن به نمايش در مي‌آيد.
كاخ‌ها و عمارات باستاني – استان فارس: كاخ‌ها و عمارت‌هاي استان عبارتند از: قصر كيارث و عمارت باغ نشاط.
شهرها و تپه هاي باستاني – استان فارس: شهرها و تپه‌هاي باستاني استان عبارتند از: شهر قديمي چشمه سردو درنورآباد ، تپه قصر بهرام در مسير راه ده بيد به شيراز، تل ريگي و تل سياه در داراب ، تل قلعه حسن‌آباد ، تل كمين درحسن آباد ، شفا در 17 كيلومتري تخت جمشيد و جري در 16 كيلومتري جنوب تخت جمشيد.
آتشكده ها – استان فارس: آتشكده‌هاي استان عبارتند از: آتشكده آذرخش و آتشكده آذرجو در داراب ، آتشكده كنارسياه و ويرانه‌هاي آتشكده فيروزآباد ، آتشكده قدمگاه در جهرم ، حفره‌هاي آتشدان (پوره‌هاي آب بخشان)در كوهستان نقش رستم ، آتشكده كاريان ، آتشكده صميكان در شيراز و آتشكده فراش بند در فيروزآباد.
كتيبه ها و نقش‌هاي سنگي – استان فارس: نقش‌هاي سنگي و كتيبه‌هاي استان عبارتند از: نقش بهرام در نورآباد ، نقش‌شاپور در داراب ، نقوش برجسته تنگاب ، سنگ نبشته پهلوي تنگ براق در پاسارگاد و تخت گوهر يا تخت رستم در شمال تخت جمشيد.
آثار تاريخي – استان فارس: آثار تاريخي استان عبارتند از: بناي عمارت در دهستان رستم ممسني ، عمارت ديوانخانه در شيراز، و دهن‌شير در لار.
مساجد قديمي – استان فارس: مساجد قديمي استان عبارتند از: مسجد جامع ني‌ريز، مسجد جامع و مسجد سنگي داراب
بقعه‌ها و امامزاده‌ها – استان فارس: آرامگاهها و امامزاده‌هاي استان عبارتند از: آرامگاه شاه داعي الي الله ، آرامگاه شيخ محمد لاهيجي ، آرامگاه مشرقين و آرامگاه شاه چراغ ، بقعه سيد ميرمحمد ، مقبره شيخ اقطع يا بقعه پيربناب و بقعه سيد تاج‌الدين غريب در شيراز، امامزاده درآهنين در نورآباد ، بقعه علي بن حمزه در كنار پل دروازه اصفهان ، آرامگاه سيد علاء الدين حسن پيرمراد ، آرامگاه شاهزاده ابوالقاسم معروف به امامزاده و آرامگاه شاه ابوذكريا در شهرستان داراب ، امامزاده بريز در شهرستان لار بقعه شهدا (سلطان ابراهيم) در سمت راست جاده‌اصفهان - شيراز و آرامگاه دحيه (دحيابكمي).
بازارهاي قديمي – استان فارس: بازار نو شيراز از ديگر بازارهاي قديمي استان فارس است. كه در اواخر دوره قاجار ساخته شده است.
پل‌ها و كاروانسرا هاي تاريخي – استان فارس: پل‌هاي تاريخي استان عبارتند از: پل‌خان در مرودشت ، پل قديمي‌پيرين در تنگه پيرين و پل آبگينه در كازرون.
قلعه ها و دژها – استان فارس: قلعه‌هاي تاريخي استان عبارتند از: قلعه مهرك و قلعه تبر(خورشه) در جهرم ، بناي مشهور به قبر مادر نادرشاه در لار، گهواره ديو در شيراز، ديمه ميل شاه جهان احمد در نورآباد ، برج زندان سليمان در شيراز و قلعه روي رنه (روئينه).
رودخانه ها – استان فارس: رودخانه‌هاي استان عبارتند از: رودخانه تنگ شيو، رود شير، پير آب در شهرستان ممسني ، رودخانه‌هاي شش پير و چوبخَله در شهرستان سپيدان ، رودخانه قره آغاج در شهرستان مرودشت ، رودخانه بشاردر شهرستان اردكان ، رودخانه سيوند ، رودخانه شور جهرم و رودخانه مهران شور.
چشمه ها – استان فارس: چشمه‌هاي استان عبارتند از: چشمه‌هاي چوئو و محمد رسول الله در شهر اقليد ، چشمه ساسان در شهر كازرون ، چشمه ابوالمهدي در شهرستان مرودشت ، چشمه رچي در شيراز، چشمه بناب قادر آباد در مرودشت ، چشمه آتشكده و حنيفقان در فيروزآباد ، چشمه تنگاب در جاده شيراز- فيروزآباد ، چشمه اسري درقريه مرزبان ، چشمه‌هاي برم هير، تاسك و كان زرد در ناحيه دشمن زياري ، چشمه‌هاي براق ، سراب سياه ، گنجينه و مردگان در ناحيه رستم چشمه حاجت در قريه انجيره ، چشمه سراب شير در شمال چنار شاهيجان ، چشمه سرگ چينه در ناحيه ييلاقي سرگ چينه و چشمه ميل اژدها در ناحيه بكش.
تنگ‌ها و قله ها – استان فارس:تنگه‌هاي استان عبارتند از: تنگ هرايرز در نزديكي روستاي هرايرز، تنگ ايج در دو كيلومتري روستاي ايج ، تنگ لاي تاريك و تنگ استهبان در شهرستان استهبان ، تنگ زي طشك در شهرستان ني‌ريز، تنگ جزين يا گزين در هفت كيلومتري آبادي طشك و تنگه خرقه در شهرستان فيروز آباد. از ديگر قله‌هاي استان به قله كوه گر در مرودشت مي‌توان اشاره كرد.
باغ ها و گردشگاه ها – استان فارس: باغ‌ها و گردشگاههاي استان عبارتند از: باغ هفت تن و باغ سعدي ، گردشگاه چشمه فيلي ، گردشگاه چشمه سلماني ، گردشگاه چاه مسكي و بند بهمن در شيراز، گردشگاه ميان جنگل در فسا ، گردشگاه بك بك در استهبان ، گردشگاه امامزاده سلطان شهباز در روستاي رودبال ، گردشگاه شهيد در فيروز آباد ، گردشگاه بونيز در جهرم ، گردشگاه امامزاده بريز در لار، گردشگاه امامزاده سيد حسين در كازرون و گردشگاه وسايت اسكي سپيدان.
مکان های دیدنی و تاریخی - شیراز:
شيراز؛ با سابقه هزاران ساله خود قدمتی به طول تاريخ تمدن و فرهنگ ايران دارد و گوشه گوشه اين منطقه نمايشگه اين ادعاست. شيراز يکی از مشهورترين نقاط ايران در جهان است و همواره در هر محفلی که سخن از شکوه تمدن ايران بوده، نام شيراز در راس فهرست مناطق دارای تمدن ايران آورده شده است. موقعيت طبيعی و جغرافيايی اين شهرستان در فلات ايران، رودخانه های پرآب همراه با خاک حاصل خيز و درياچه های طبيعی آب شيرين به اين منطقه امکان داده که در دوره های مختلف از مراکز مهم فعاليت اقوام ساکن در اين مرز و بوم باشد و يادگارهای با ارزش تاريخی زيادی را از اقوام مختلف در دل خود داشته باشد.
جاذبه‌های تاريخی‌متعدد‌که در گوشه و کنار اين شهرستان پراکنده شده اند، نشان از اهميت و عظمت اين منطقه در دوره های باستانی، اسلامی و معاصر دارند. آرامگاه کوروش کبير که در دشتی پهناور قرار گرفته و از سنگ های سفيد رنگ ساخته شده و قدمت آن به دوره هخامنشيان می رسد، مسجد جامع عتيق که از كهن ترين مسجد های استان فارس و شهرستان شيراز است و قدمت آن به دوره های اوليه اسلام می رسد، مسجد وکيل که از شاهكارها و آثار پر ارزش دوره زنديه است و دروازه قرآن که از شهرتی جهانی برخوردار می باشد، نمونه هايی از آثار دوره های مختلف در شهرستان شيراز می باشند.
بازار وكيل شيراز که دارای ويژگی های خاص و زيبايی خيره کننده ای است به همراه باغ های مشهوری چون باغ عفيف آباد ( باغ گلشن ) و باغ ارم که از مشهور ترين باغ های ايران در جهان می باشند، در اين شهرستان واقع شده اند. نارنجستان قوام از ديگر بناهای ارزشمند منطقه است که در آن اثر هفت هنر ايرانی، (گچ بری، نقاشی سنتی، آينه كاری، آجركاری، سنگ تراشی، معرق كاری و منبت كاری) قابل مشاهده است.
شهرستان شيراز از طبيعت بسيارغنی، جذاب و ديدنی نيز برخوردار است و وجود جاذبه هايی چون تنگ بوان با طبيعت زيبای پيرامونش، پارک ها و گردشگاه های طبيعی چون گردشگاه ميان كتل که زيستگاه گوزن زرد ايرانی است، درياچه های زيبايی چون درياچه پريشان، چشمه های متعدد چون چشمه رچی، دره های سر سبز و ... سبب شده اند که اين شهرستان توانمندی های قابل توجهی را در زمينه جاذبه های طبيعی داشته باشد و همراه با جاذبه های منحصر به فرد تاريخی خود، همواره پذيرای طبيعت دوستان و ايرانگردان باشد.
صنايع و معادن - شیراز:
شيراز از شهرهای مهم ايران محسوب می شود و صنايع كارخانه ای در آن پيشرفته و چشم گير می باشد. انواع كارخانه های صنعتی از قبيل نفت ايران، كارخانه های تهيه لوله كشی نفت خام، پالايشگاه و پتروشيمی، كارخانجات توليد نخ، كارخانه‌هاي شير پاستوريزه، روغن نباتی، پارچه بافی، جعبه سازی، شيشه سازی، كارخانجات ذوب فلزات، چاپخانه و كارخانه های توليد آجر، سيمان، گچ، موزاييک و ... از كارخانه های مهم شيراز به شمار می روند. علاوه بر معادن نمک درياچه های شور، معادن سنگ و آهک اين شهرستان نيز نسبتا زياد است كه مهم ترين آن ها معادن احمد آباد، چنار زاهدان، فرهادخانی و چشمه تلخو در اطراف شيراز، و معادن سنگ سروستان و سنگ زرقان می باشند كه در صنعت كاشی سازی وكاشی كاری اين شهرستان نقش عمده ای داشته‌اند. بازرگانی در شهرستان شيراز از رونق چشم‌گيری برخوردار است. از نظر اقتصادی شهرستان شيراز تقريبا خودكفا بوده و اساس اقتصاد آن بر كشاورزی، دام داری، كارگری، تجارت و صنايع دستی و فرش بافی استوار است. تجارت در اين شهرستان در محور شغلی عمده مردم بوده و صادرات آن را انواع محصولات كشاورزی از قبيل : گندم، جو، بنشن، تره بار، چغندرقند، و برنج و صنايع دستی از قبيل: خاتم كاری، منبت كاری، نقره آلات، گيوه، كلاه نمدی و قالی و محصولات كارخانه ای و صنعتی تشكيل می دهد.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي - شیراز:
حدود 60 درصد از زمين های اين شهرستان زير كشت، 20 درصد قابل كشت و 20 درصد ديگر باير است. كشاورزی اين شهرستان به دو صورت آبی (55 درصد) و ديمی (45) درصد صورت می گيرد و آبياری زمين های تحت كشت از طريق رودخانه، چشمه ها، كاريزها و چاه های متعدد انجام می شود. معروف ترين كشاورزی شهرستان شيراز گندم، جو، چغندرقند، تنباكو، تره بار، و بنشن هستند كه اين اقلام جنبه صادراتی دارند. دام داری از اركان مهم اقتصادی منطقه شيراز محسوب می شود. در پيرامون اين شهرستان پرورش گوسفند به علت پوشش گياهی كافی، رونق و اهميت داشته و گوسفند نيز يكی از اقلام صادراتی اين شهرستان محسوب می‌شود.
مشخصات جغرافيايي - شیراز:
شهرستان شيراز از شمال به شهرستان آباده، از جنوب به شهرستان فيروزآباد، از شرق به شهرستان استهبان و از غرب به شهرستان كازرون محدود می‌شود. رودخانه های كر، شش پير، و قره آغاج از مهم ترين رودخانه‌های منطقه هستند و به طور كلی شهرستان شيراز صرف نظر از جلگه های شيراز، مرودشت و كربال يك منطقه كوهستانی به شمار می رود. آب و هوای منطقه معتدل و متمايل به گرم است. شهر شيراز مركز شهرستان درطول جغرافيايی 52 درجه و 32 دقيقه و عرض جغرافيايی 29 درجه و 37 دقيقه و ارتفاع 1540 متری از سطح دريا واقع است. در سرشماری سال 1375 جمعيت شهرستان شيراز 1،423،805 نفر برآورد شده است. راه هاي دسترسي به اين منطقه عبارتند از:
- راه شيراز – اصفهان به طول 484 كيلومتر
- راه شيراز – فسا به طول 168 كيلومتر
- راه شيراز – استهبان – نی ريز به طول 191 كيلومتر و تا استهبان به طول 230 كيلومتر
- راه شيراز – بوشهر به طول 225 كيلومتر
- راه شيراز – جهرم به طول 200 كيلومتر
- راه شيراز – نورآباد ممسنی به طول 235 كيلومتر
- راه شيراز – اردكان به طول 95 كيلومتر
- راه شيراز – فيروزآباد به طول 120 كيلومتر
مركز شهرستان شيراز دارای فرودگاه بين المللی است.
اماکن مذهبی -شیراز:
مسجد جامع عتيق – شيراز: اين مسجد پس از لشكر كشي عمروليث صفاري در سال 276 هجري قمري به شيراز، به شكرانه پيروزي و تصرف اين شهر بنا شد. كار ساخت اين بنا در سال 281 هجري قمري خاتمه يافت. طي‌هزاره اخير اين مسجد چندين بار تعمير و بازسازي شده است. ساختمان مسجد بنايي بلند و مجلل با حجره‌ها وشبستان‌هاي بسياري است كه كاشيكاريهاي سقف آن زيبايي خاصي دارد.
مسجد نصيرالملك – شيراز: اين مسجد در انتهاي خيابان لطفعلي خان زند در شيراز قرار گرفته و باني آن ميرزا ابوالقاسم خان ملقب به نصيرالملك از بزرگان و اعيان شيراز بوده است. اين مسجد از لحاظ معماري و مخصوصاً كاشيكاري و مقرنس كاري بي نظير است. بناي مسجد در سال 1293 هجري قمري آغاز شده و در سال 1305 هجري قمري توسط محمد حسن معمار و محمد رضا كاشي‌پز شيرازي پايان يافته است.
مسجد نو (شهدا) – شيراز: نام اين مسجد در قديم مسجد اتابك بود. ساخت اين مسجد در سال 598 هجري قمري توسط اتابك سعدبن زنگي آغاز شد و در سال 615 هجري قمري به اتمام رسيد. اين مسجد رواقي بسيار بلند به ارتفاع 40 متر و عرض 25 متر دارد كه در هر طرف آن 12 تاق كم ارتفاع تعبيه شده است. ساختمان فعلي مسجد اخيراً بازسازي شده است.
مسجد وكيل – شيراز: اين مسجد بنام مسجد سلطاني وكيل نيز معروف است و از آثار پر ارزش دوره زنديه به شمار مي‌رود كه ساخت آن در سال 1152 خورشيدي به پايان رسيده است. صحن مسجد با مساحتي برابر با3600 متر مربع با تخته سنگ‌هاي بزرگ فرش شده است. شبستان آن 2700 متر مربع وسعت دارد و ستون‌هاي‌سنگي بلند و يكپارچه 48 گانه آن با سقف ضربي و منبر يكپارچه مرمرين آن از شاهكارهاي دوره زنديه به شمارمي‌رود.
بقعه شاه چراغ – شيراز: حضرت مير سيد احمد فرزند امام موسي كاظم (ع) معروف به شاه چراغ برادر حضرت امام رضا (ع) در آغاز قرن سوم هجري به شيراز هجرت نموده و در همانجا وفات يافته است . در زمان اتابك سعد بن زنگي ، امير مقرب الدين مسعود بدرالدين وزير اين شهريار بقعه و گنبدي بر فراز قبر وي ساخت و اتابك نيز رواقي بر آن افزود و سپس تاشي خاتون مادر شاه اسحاق اينجو در سالهاي 745 تا 750 هجري قمري تعميرات اساسي در آن انجام داد و بقعه ، بارگاه ، مدرسه عالي و مدفني براي خود در جنوب آن ساخت و سي هزار جزو قرآن نفيس منحصر به فرد با خطوط ثلث طلايي و تذهيب عالي مورخ به سالهاي 745 و 746 هجري قمري را بر آن وقف نمود . در زمان سلطنت شاه اسماعيل اول به سال 912 هجري قمري متولي بقعه كه نامش ميرزا حبيب الله شريفي بود تعميرات اساسي در اين بنا انجام داد و در 997 هجري قمري بر اثر زلزله نيمي از بنا منهدم گشت و تعمير مجدد يافت و در قرن سيزدهم هجري چند بار خراب شد و مجدد تعمير و مرمت گرديد و فتحلي شاه قاجار در سال 1243 هجري قمري ضريحي بر آن وقف نمود . به علت شكاف هاي متعددي كه گنبد داشت در سال 1337 خورشيدي آن را برچيدند و به جاي آن با آهن و مصالح بنايي مناسب و قابل دوام و با همان طرح به هزينه مردم شيراز احداث نمودند.
آستان سيد علاالدين حسين – شيراز: اين زيارتگاه كه در جنوب شرقي شهر شيراز قرار دارد ، بارگاه حضرت سيد ميرعلاءالدين حسين برادر شاهچراغ است. بناي روي مقبره در آغاز، گويا در زمان قتلغ خان والي فارس ساخته شده ، ولي بناي اساسي ، تزئينات كاشيكاري و گنبدسازي آن در زمان صفويه صورت گرفته است.
امامزاده شاه مير علي حمزه – شيراز: اين آرامگاه در پايين خيابان دروازه قرآن شيراز واقع شده و بنايي مشتمل برصحن و حرم وسيع است. ساختمان اصلي بقعه را به عضدالدوله ديلمي نسبت مي‌دهند كه در دوره‌هاي تيموري ، صفويه ، زنديه ، قاجاريه و دوره معاصر بازسازي و تعمير شده است. صاحب مدفن را فرزند امام موسي‌كاظم (ع) نوشته‌اند.
بقعه بي بي دختران – شيراز: اين بنا در محله سه باغ شيراز واقع شده و بنايي چهار ضلعي است كه در هر سمت آن‌در گاهي تعبيه گرديده است. فضاي گنبددار در مركز بنا قرار دارد. شخص مدفون در بقعه را ام عبدالله از بانوان فاضل و احفاد فاطمه زهرا مي‌دانند. اين بنا در فهرست آثار ملي ايران ثبت شده است.
بقعه چهل تنان – شيراز: در جنوب بلوار هفت تنان و شرق باغ جهان نماي شيراز، تكيه چهل تنان قرار دارد كه ازبناهاي دوره كريمخان است و در محوطه آن 40 سنگ قبر كوچك كه به 40 درويش تعلق دارد ، ديده مي‌شود.
آرامگاه شيخ كبير (ابن حفيف) – شيراز: ابوعبد الله شيخ محمد بن حفيف معروف به شيخ كبير از بزرگان عرفا و از اعاظم شيوخ شيراز است. در حال حاضر سنگ قبر شيخ در اتاقي كه با كاشي مفروش است ، قرار گرفته و در پشت بازار وكيل شيراز واقع است. در زمان اتابكان فارس ، اتابك زنگي بن مودود بناي بقعه شيخ كبير را تجديد كرد ودر سال 1337 خورشيدي اداره باستان‌شناسي وقت تعميراتي را در آرامگاه انجام داد.
آرامگاه شيخ روزبهان – شيراز: اين آرامگاه در محله بالاكفه كه به محله درب شيخ نيز معروف است. در شرق شيراز قرار دارد. در حال حاضر قسمت بسيار كوچكي از اين آرامگاه باقي مانده و قبور شيخ ، فرزند و نوادگان او در داخل آن قرار دارند. در سال 1346 خورشيدي به سفارش انجمن آثار ملي بر روي قبور شيخ و اولاد او بنايي ساخته شد.
كليساي ارامنه – شيراز: كليساي ارامنه در محله (سرجوي ارمني‌ها) قرار دارد. تالار اصلي ، تاقچه‌ها و مقرنس‌كاري گچي و نقاشي‌هاي آن از آثار دوره صفوي بشمار مي‌آيد.
آثار تاریخی - شیراز:
شهر باستاني استخر (تخت طاووس) – شيراز: در هفت كيلومتري ويرانه‌هاي تخت جمشيد ، ويرانه‌هاي شهر استخرمعروف به (تخت‌طاووس) قرار دارد. آثار بجا مانده از اين شهر شامل دروازه سنگي ، ستونها و ديواره‌هاي سنگي است كه به عهد هخامنشي تعلق دارد. در اين شهر، بقاياي بناهاي اسلامي ، ساساني و اشكاني و ظروف و آثارقرون اوليه هجري در آن كشف شده است.
قصر ابونصر (تخت ابونصر) – شيراز: در شش كيلومتري شرق شيراز، بر بالاي يك تپه بقاياي بناها و يك حصارسنگي ، ديوارهاي آجري ، ساختمان‌هاي خشتي و آستانه‌هاي سنگي فرو افتاده ديده مي‌شوند. در آنجا تعدادي نقش برجسته از نوع نقوش تخت جمشيد نيز وجود دارند. در نتيجه كاوش‌هاي علمي مشخص شده است كه درعهد اشكانيان بنايي محكم و محصور در آنجا احداث شده و در زمان ساسانيان هم مورد استفاده كامل بوده است. احتمالاً پيش از دوران اسلام ، قصر ابونصر يا تخت سليمان در محل كنوني شهر شيراز قرار داشت. اين بنا در فهرست آثار تاريخي ايران به ثبت رسيده است.
كاخ ساساني - سروستان – شيراز: اين كاخ در نه كيلومتري جنوب غربي سروستان واقع شده و بنايي بزرگ است كه با سنگ و گچ ساخته شده و گنبدها ، ايوآنها ، اتاق‌ها و دهليزهاي متعددي دارد. بنا از آثار بهرام گور يا بهرام پنجم ساساني (38 - 420 ميلادي) است و مهرنوسي وزير معروف او ، آنرا ساخته است. از سال 1335 خورشيدي تعميرات مفصل و اساسي اين كاخ انجام شده است. اين بنا در فهرست آثار تاريخي ايران به ثبت رسيده است.
تپه باستاني تيموريان - روستاي كوشك – شيراز: اين تل در يك كيلومتري غرب روستاي كوشك از توابع ارسنجان قرار دارد. از2500 سال پيش از ميلاد تا دوران اسلام مردگان را در اين محل دفن مي‌كردند. در گورهاي پيش از تاريخ اين محل ، ظروف سفالي قرمز يا خاكستري با نقوش سياه رنگ ، انگشتر، گردنبند ، سنجاق و همچنين مجسمه‌هاي كوچك سفالي از حيوانات بدست آمده است.
ارگ كريم خاني – شيراز: ارگ كريمخاني در حقيقت اندروني و قصر سلطنتي سلسله زنديه در شهر شيراز بود. اين ارگ ، به شكل قلعه آجري با ديواره‌هاي بلند ساخته شده كه در هر چهار گوشه آن برجي بزرگ برپا است. از اين بنا از سال 1315 تا 1350خورشيدي ، بعنوان زندان شهرباني استفاده مي‌شد. بخشي از تالارها و اتاق‌هاي مرمت شده آن ، نمونه‌اي زيبا از سبك معماري دوران زنديه را نشان مي‌دهند.
آرامگاه كورش كبير - جاده اصفهان – شيراز: اين آرامگاه در مسير جاده اصفهان - شيراز در دشت مرغاب قرارگرفته است. بناي آرامگاه مشتمل بر اتاقي چهارگوش است كه بر فراز يك سكوي شش طبقه قرار دارد. زير سقف اتاق تا سطح بالاي بام آرامگاه ، در حدود سه متر فاصله دارد و در اين فاصله ، محل دو قبر تعبيه شده است كه يكي را خوابگاه ابدي كوروش و ديگري را مدفن همسر او (كاسان دان) مادر كمبوجيه دانسته‌اند. اين دو قبر با دهليزي باريك به درازاي يك متر و پهناي 35 سانتي‌متر، به يكديگر مربوط مي‌شوند.
آرامگاه شاه شجاع مظفري – شيراز: در دامنه تخت ضرابي و در غرب تكيه هفت تنان ، قبر بزرگترين پادشاه آل‌مظفر يعني ابوالفوارس شاه شجاع فرزند امير مبارزالدين قرار دارد. انجمن آثار ملي در سال 1350 خورشيدي بنايي بر قبر وي ساخت كه از حيث معماري و اهميت تاريخي واجد ارزش‌هاي ويژه است.
بقعه آبش خاتون (خاتون قيامت) – شيراز: در شهر شيراز، در نزديكي دروازه قصابخانه قسمتي از بناي نيمه ويران بنام (آبش خاتون) وجود دارد. ملكه آبش خاتون آخرين پادشاه اتابكان فارس همسر منكو تيمورقاآن پسر يازدهم هلاكو است. كتيبه‌هاي معرق اين بنا به دوره صفويه تعلق دارد. اين بنا در فهرست آثار ملي ايران ثبت شده است.
تكيه هفت تنان – شيراز: در دامنه كوه چهل مقام ، باغچه‌اي است كه كريم خان زند عمارتي بسيار زيبا را در آن احداث كرده است. در جلوي صفه اين عمارت ، محوطه‌اي است كه هفت قبر در آن قرار دارد و كريمخان زند روي هر يك از آنها سنگي بزرگ نصب كرده است. به مناسبت وجود اين هفت قبر است كه آنجا را (هفت تنان) ناميده‌اند.
دروازه قرآن – شيراز: در مدخل تنگ الله اكبر در دوره سلطنت ديالمه ، تاق مرتفعي را احداث كرده بودند كه كريمخان زند بر بالاي تاق مزبور اطاق كوچكي ساخت و در آن يك قرآن خطي بزرگ قرارداد. در سال 1316 خورشيدي در جريان توسعه راه كليه بناهاي قديمي تخريب شد. در سال 1327 خورشيدي به همت حسين‌ايگار اعتماد التجار تاق قرآن دوباره بازسازي شد و به دروازه قرآن مشهور شد.
بازار وكيل – شيراز: اين بازار كه در محله (درب شاهزاده) جنب مسجد جامع وكيل واقع شده ، مشتمل بر يك رشته حجره‌هاي شمالي - جنوبي و يك رشته حجره هاي شرقي - غربي است كه در وسط بازار توسط چهارسويي بزرگ بر يكديگر عمود شده و پنج در بزرگ دارند. از ويژگي‌هاي اين بازار، مي‌توان به زيبايي و معماري خيره كننده ، عرض زياد ، وسعت و تاق‌هاي ضربي مرتفع آن كه بمنظور تهويه هوا ساخته شده‌اند ، اشاره كرد. افزون بر اين ، دريچه‌هايي كه در زير سقف آنها ساخته شده است ، هوا و نور كافي بازار را تامين مي‌كنند.
سراي مشير - شيراز : كاروانسراي مشير يا گلشن در نزديكي بازار وكيل قرار دارد كه از يادگارهاي مرحوم ميرزا ابوالحسن مشير الملك است. سراي مشير در سال 1348 خورشيدي تحت تعمير و مرمت قرار گرفت و اتاق‌هاي آن براي نمايش‌هنرهاي دستي و محلي فارس اختصاص يافت و به (سراي هنر) معروف شد.
آرامگاه سعدي - شيراز: سعدي نويسنده و سخن سراي بزرگ قرن هفتم هجري قمري در شيراز متولد شد و در فاصله سالهاي 695 تا 691 هجري قمري وفات يافت. در سال 1321 خورشيدي ، آرامگاه كنوني سعدي بوسيله انجمن آثار ملي ساخته شد و قبر سعدي در ميان عمارتي هشت ضلعي با سقفي بلند و كاشيكاري شده قرارگرفت.
آرامگاه حافظ - شيراز: حافظ از نام آورترين شعرا و عرفاي ايران زمين است كه در سال 726 هجري قمري در شيراز متولد شد و در سال 791 هجري قمري به سراي باقي شتافت. آرامگاه حافظ در مكاني بنام حافظيه درشمال شهر شيراز قرار دارد. اين آرامگاه داراي دو حياط شمالي و جنوبي است كه مقبره حافظ در حياط شمالي آن واقع شده است. در سال 1314 خورشيدي ، طرح نقشه آرامگاه حافظ به شكل كنوني آن بوسيله مدير كل اداره باستان شناسي وقت تهيه و آغاز شد و در سال 1316 خورشيدي به پايان رسيد. آرامگاه حافظ منحصر بفرد و بسيارزيباست.
آرامگاه خواجوي كرماني – شيراز: آرامگاه كمال الدين ابوالعطا متخلص به خواجو (753 - 689 هجري قمري) در تنگ الله اكبر و در جوار دروازه قرآن شيراز قرار دارد. در سالهاي پيش از انقلاب ، مرمت و تعمير اين آرامگاه بطور پراكنده به همت اداره كل باستان شناسي انجام گرفت. اما پس از انقلاب ، اين مكان بطور اساسي مورد تعمير و بازسازي قرار گرفت.
آرامگاه سيبويه - شيراز : ابو بشر عمرو ابن عثمان ابن قنبر مشهور به سيبويه عالم معروف ايراني در نحو زبان‌عربي و مؤلف كتاب مشهور (الكتاب) (نخستين كتاب در نحو) است.آرامگاه وي در محل سنگ سياه كه اكنون درشمال دروازه كازرون شيراز قرار دارد ، واقع شده است. در سالهاي اخير بنايي بر روي قبر وي احداث كرده‌اند كه جالب توجه است.
مدرسه آقابابا خان - شيراز : از بناهاي دوره قاجاريه است كه در محله درب شاهزاده در جنب بازار وكيل و مسجد جامع قرار دارد و شالوده آن از كريم خان زند است. آغاز بناي مدرسه توسط مرحوم حاجي محمد حسين خان صدراعظم اصفهاني صورت گرفته و مرحوم آقا باباخان حسين در حدود سال 1240 هجري قمري بناي مدرسه را تمام كرده است.
مدرسه خان – شيراز: بناي تاريخي مدرسه خان در شهر شيراز قرار دارد. اين بنا در دوران سلطنت شاه عباس كبير بوسيله الله ورديخان والي فارس و فرزند و جانشين او ، امامقلي خان بنياد شده است. مدرسه خان چندين بارمرمت و بازسازي شده است.
حمام عفيف آباد - شيراز : اين حمام در ضلع شمالي باغ موزه يا عمارت عفيف آباد قرار دارد و مشتمل بر رختكن ، گرمخانه ، خزينه و سكوي نشيمن است. ديواره‌هاي داخلي اين حمام را با گچبريهاي سبك دوره قاجار و با تصويرهاي مردان و زنان زينت داده‌اند.
حمام باغ نشاط – شيراز: اين حمام در ضلع شمالي باغ نشاط قرار دارد و مشتمل بر دو اتاق است كه هر دو، يك گنبد كوچك دارند و يكي از آنها روي ستون‌هاي پرپيچ و خم قرار گرفته و رو به باغ باز مي‌شود. نقاشي‌هاي ديوارهاي آن ، با ظرافتي خاص ترسيم شده‌اند.
حمام وكيل – شيراز: در جنب مسجد وكيل ، حمام وكيل قرار گرفته است كه بر اثر تغيير وضع حمام‌هاي عمومي تاحدي از صورت اصلي خارج شده است. حمام وكيل از آثار دوره زنديه است.
عمارت باغ ايلخاني – شيراز: باغ ايلخاني از بناهاي محمد قلي خان ، ايلخان قشقايي است كه در محله ميدان شاه (نزديك بقعه بي‌بي دختران) در شهر شيراز واقع شده است. اين باغ يكي از فضاهاي سبز دوره قاجاريه است كه ساختمان كهنسال و عمارت قديمي و ديدني دارد. قسمت غربي باغ كه عمارت اصلي نيز در آن واقع شده ، 3500 متر مربع مساحت دارد. در قسمت شرقي آن نيز باغچه‌اي به مساحت 3000 متر مربع وجود دارد كه عمارت كلاه فرنگي در محوطه آن واقع شده است.
عمارت كلاه فرنگي باغ نظر- شيراز: اين باغ با انبوه درختان سر به فلك كشيده سرو و نارنج در سالهاي پيش ازسلطنت كريمخان زند احداث شده است. در وسط باغ نظر، عمارت هشت ضلعي بسيار زيبايي وجود دارد كه به كلاه فرنگي مشهور است و توسط كريمخان زند بنا شده است. در بيرون اين عمارت ، كاشيكاريهاي ظريف و زيبا با رنگ‌هاي روشن وجود دارد. روي بدنه و تاقچه‌هاي محوطه وسط ، ده مجلس نقاشي بوسيله نقاشان دوره زنديه كه معروفترين آنها (آقا صادق نقاش) بوده تصوير شده است.
جغرافیای طبیعی - شیراز:
درياچه و تالاب ارژن - شيراز: اين درياچه با 2000 هكتار وسعت ، در فاصله 60 كيلومتري شيراز و در مجاورت جاده اصلي شيراز - بوشهر قرار دارد. منطقه گردشگاهي درياچه ارژن به دليل نزديكي با آثار تاريخي بيشاپور و غار شاپور و همچنين راه ارتباطي استان‌هاي خوزستان و بوشهر با شيراز، از اهميت ويژه‌اي در جذب جهانگرد برخوردار است. تالاب اين درياچه ، ارزش اكولوژيكي ويژه‌اي دارد و در حال حاضر، يكي از ذخاير بيوسفر جهان محسوب مي‌شود.
درياچه مهارلو – شيراز: اين درياچه با 600 كيلومتر مربع مساحت در 27 كيلومتري جنوب شرقي شيراز واقع شده است.از آب اين درياچه ، براي تهيه و استخراج نمك طعام استفاده مي‌شود و مكاني مناسب براي زيست پرندگان مهاجر و بومي و حيوانات وحشي محسوب مي‌شود.
رودخانه آغاج – شيراز: اين رودخانه از دامنه كوه تابسك در دهستان دشمن زياري سرچشمه مي‌گيرد و پس ازعبور از ميان دره‌اي در ناحيه شمال غربي شيراز، در حوالي چهل چشمه از منطقه ممسني خارج مي‌شود. رودخانه آغاج پس از عبور از اراضي زراعي ، از طريق استان بوشهر بنام رودمند ، وارد خليج فارس مي‌شود.
چشمه آب معدني خارگان – شيراز: چشمه خارگان در روستايي به همين نام در 60 كيلومتري شيراز قرار دارد. محوطه اطراف چشمه ، همواره پذيراي انبوهي از بازديد كنندگان و گردشگران در فصل‌هاي مختلف سال است.
تنگ الله اكبر – شيراز: اين تنگ را بايد دروازه جلگه شيراز ناميد ، چون دورنماي فرحبخش جلگه و منظره دل‌انگيز اين شهر را بهتر از هر جاي ديگر مي‌نماياند. هر مسافر تازه وارد ، هنگام ورود به شيراز از بالاي تنگ ، منظره بديع و دل‌انگيز شيراز را مشاهده كرده و با اعجاب و تحسين عبارت (الله اكبر) را بر زبان مي‌آورد و از اينرو نام اين تنگ به الله اكبر معروف شده است.
تنگ خاني – شيراز: اين تنگ در 29 كيلومتري شهرستان شيراز در نزديكي روستاي دارنگون و در مجاورت رودخانه قره‌آغاج واقع شده و چشم‌اندازي مناسبي براي جذب گردشگران علاقه‌مند به ورزش‌هاي كوهستاني دارد.
تنگ بوان – شيراز: تنگ بوان در هشت كيلومتري شرق جاده شيراز - اهواز و در مسير جاده آسفالت نورآباد – دشمن زياري واقع شده است. در طول سال از روي اغلب ديواره‌هاي صخره‌اي تنگ ، آبشارهاي زيبا سرازيرمي‌شوند. تنگ بوان با دماي حدود 20 درجه سانتي گراد از توانمندي جاذبه گردشگاهي قابل توجهي برخورداراست.
گردشگاه برم‌دلك - شيراز: اين گردشگاه در 14 كيلومتري شرق شيراز واقع شده است. در چهار كيلومتري آثارباستاني قصر ابونصر، تالابي وجود دارد كه بنام برم‌دلك معروف است. در اطراف اين آبگير، نيزاري وجود دارد ودربدنه كوه مشرف بر تالاب ، سه تاقچه منقش در كوه حفر شده است كه قدمت نقوش آن به عهد ساساني مي‌رسد.
گردشگاه هفت‌برم - شيراز: اين گردشگاه در 55 كيلومتري غرب شيراز واقع شده و چشم‌اندازهاي بسيار زيبا ازتپه ماهورها و برم‌هاي چندگانه دارد. آب و هواي آن در زمستان‌ها سرد و خشك و در تابستان‌ها معتدل است. اين گردشگاه از جاده اصلي شيراز - كازرون 12 كيلومتر فاصله دارد.
گردشگاه ميان كتل – شيراز: اين گردشگاه در مجاورت جاده قديم شيراز - كازرون و در فاصله 18كيلومتري دشت ارژن واقع شده است. زمين گردشگاه شيب ملايمي دارد كه جهت شمالي آن به بخش‌جنگل‌هاي متراكم بلوط و زيستگاه گوزن زرد مشرف است. در بخش جنوبي آن ، چشم انداز زيباي منطقه جنگلي برم ديده مي‌شود. ارتفاعات اطراف دره ، در زمستان‌هاي پر بارش پوشيده از برف است و براي علاقه‌مندان به ورزش‌هاي زمستاني جالب توجه است. دره زيباي ميان كتل ، آب و هوايي معتدل دارد و در همه ماههاي سال ازقابليت گردشگاهي متفاوت آن استفاده مي‌شود.
باغ دلگشا – شيراز: اين باغ در نزديكي آرامگاه سعدي و شيراز واقع شده است. سابقه آباداني و رونق باغ دلگشابه دوران پيش از اسلام و به دوره حكومت ساسانيان نسبت داده شده است. اين باغ كه 5/7 هكتار مساحت دارد ، هم اكنون از گردشگاههاي ديدني شيراز است.
باغ تخت – شيراز: اين باغ در شمال شهر شيراز در دامنه كوه باباكوهي قرار گرفته است. اساس اوليه بنا در سال 480 هجري قمري به همت اتابك قراچه گذارده شد و بنام تخت قراچه موسوم است. در زمان آقامحمدخان قاجار (1260 هجري قمري) محوطه و بناي جديدي احداث كردند كه به تخت قاجار معروف است. در حال حاضر اين باغ قسمتي از يك پادگان نظامي است.
باغ ملي بمو – شيراز: پارك ملي بمو با 48075 هكتار وسعت در شمال شهر شيراز و در منتهي اليه شرق اقليم مديترانه‌اي گرم و خشك قرار گرفته است. اين پارك ، زيستگاه گونه‌هاي گياهي و جانوري است و ارزش گردشگاهي و پژوهشي آن قابل توجه است.
باغ چهل تن – شيراز: در مسافتي كوتاه از شمال حافظيه ، محوطه‌اي مشجرو با صفا وجود دارد كه چهل سنگ مزارهم اندازه دارد. قدمت اين باغ به عهد كريم خان زند مي‌رسد و گورهاي داخل محوطه باغ نيز به نيمه دوم قرن 13هجري قمري مربوط است.
باغ ارم – شيراز: اين باغ با انواع گل‌هاي زينتي و گونه‌هاي گياهي به باغ گياه‌شناسي دانشگاه شيراز تبديل شده است. اين باغ نام خود را از باغي كه به فرمان شداد پسر عماد فرمانرواي عربستان جنوبي به منظور رقابت با بهشت ساخته شد ، اخذ كرده است.
باغ گلشن (باغ عفيف آباد) – شيراز: اين باغ كه در منتهي اليه خيابان عفيف آباد واقع شده ، حدود 127 هزار مترمربع مساحت دارد. عمارت دو طبقه باغ گلشن در سال 1242 هجري قمري به فرمان ميرزاعلي محمدخان قوام‌الملك شيرازي ساخته شده است. چايخانه ، آب نماها ، زيرزمين‌هاي كاشي كاري شده و حمام اين باغ بسيار جذاب و ديدني است. اين باغ هم اكنون در تملك وزارت دفاع است و به موزه نظامي تبديل شده است.
باغ جهان نما – شيراز: اين باغ كه از آثار دوره كريم خان‌زند است ، در كنار خيابان دروازه قرآن واقع شده است و درون آن باغ و عمارتي نظير عمارت كلاه‌فرنگي با چهار حوض و محوطه‌اي وسيع كه شبيه باغ موزه پارس است ، قرار دارد.
