دزفول:
دزفول:
شهرستان دزفول در فاصله 721 كيلومتري تهران واقع شده و آب و هواي صحرائي نسبتاً خشك با تابستان‌هاي گرم و زمستان‌هاي معتدل دارد. كلمه دزفول از (دژ پل) يا (دسپُول) گرفته شده است كه در اصطلاح محلي (دزپيل) گفته مي‌شود. معروف است كه سازندگان پل براي نگهداري پل دزفول دژي در ابتداي آن ساختند و اسم دژ پل از همان زمان بر روي اين شهر باقي ماند. دزفول مانند شهر شوشتر مدّت‌ها تحت‌الشعاع جندي‌شاپور بود. پس از ويران شدن جندي شاپور دزفول رونق بيشتري يافت ، سپس به سبب عدم تعمير شبكه‌هاي آبياري عهد ساساني ، شهر و اطرافش آسيب فراوان ديد. دزفول از هجوم مغول محفوظ ماند ولي بعد تحت فرمان ايلخانان درآمد و مقابل امير تيمور نيز مقاومتي نشان نداد. نادرشاه چند بار به دزفول عزيمت كرد و براي حفظ آن در مقابل لران قلعه (دز شاه) را در چند كيلومتري شمال شرقي شهر بنا نهاد. دزفول امروزي يكي ازشهرهاي مهّم و آباد استان خوزستان است.
موزه هفت تپه - دزفول: ساختمان موزه هفت تپه در يك طبقه ساخته شده است و در سال 1352 خورشيدي افتتاح شده است. اسكلت ساختمان سيماني و نماي خارجي آن از آجر و سنگ است. اين موزه به كتابخانه ، آرشيو ، آزمايشگاه و چاپخانه مجهز است.
مکان های دیدنی و تاریخی - دزفول:
از قديمي‌ترين آثار تاريخي شهر مي توان به محوطه هاي پيش از تاريخ، شهر قديمي جندي شاپور(اولين مركز دانشگاهي ايران)، پل ساساني(با 14 دهانه اصلي و 12 دهانه فرعي)، بافت‌زيباي‌معماري سنتي و بناهاي قديمي اشاره نمود. آسياب هاي دزفول، مسجدجامع،بقعه سبز قبا، بازار قديم شهر، مسجد لب خندق، بقعه شاه ابوالقاسم،مجموعه تاريخي شاه ركن‌الدين، بقعه محمد‌بن‌جعفر‌طيار، بقعه‌رودبند و خانه تيز نو(اداره ميراث فرهنگي دزفول) از جمله مناطق ديدني و تاريخي اين شهرستان به شمار مي‌آيند.
صنايع و معادن - دزفول:
صنايع كارخانه‌ای دزفول بسيار زياد و متنوع است. كارخانه‌هاي گچ پاكتی، موزاييك سازی، آجر سفال، آجرهوفمن، لوازم ساختمانی، قير سازی، بافندگی، توليد پوشاك، توليد مواد غذايی، يخچال و فريزر سازی، توليد تيرچه و بلوك ساختمانی، تهيه و توليد منبع های فلزی، اطاق سازی كاميون و وانت، ساخت ادوات كشاورزی، سنگبری آهك پزی و انواع كارخانه های صنايع غذايی از قبيل كمپوت سازی، توليد ماكاورنی، توليد شكر و … در اين شهرستان فعاليت دارند. معادن شن و ماسه كه تحت نظارت دولت است‌در 3 مسير زير قرار دارد.
1-معدن مسير رودخانه دز واقع در جنوب شهر دزفول
2-معدن گلال كهنگ واقع در 21 كيلومتری جنوب خاوری دزفول
3-معدن مسير رود كرخه واقع در 22 كيلومتری باختر دزفول
هم‌چنين می توان به معادن سنگ كچ نمك روستای ايسپره ( واقع در 5 كيلومتری سردشت ) و معدن متروك سنگ سيليس دار ( واقع در خاور پل كهنك ) 22 كيلومتری جنوب خاوری دزفول اشاره کرد.
کشاورزی و دام داری - دزفول:
كشاورزی در اين شهرستان در رده بالايی از توليد قرار گرفته و شغل اصلی اهالی دزفول به شمار می رود. دشت حاصل خيز دزفول و وجود رودخانه های مهمی از قبيل دز و کرخه باعث شده که انواع توليدات کشاورزی و باغ‌داری از قبيل گندم، جو، برنج، بنشن، نباتات علوفه ای، پنبه، تره بار، چغندر قند، نيشكرو مركبات مختلف به خصوص پرتقال در اين ناحيه به دست آيد. نوع كشت غالبا آبی است و روش كشت به دو صورت مكانيزه و نيمه مكانيزه انجام می شود. علاوه بر اين دو مركز كشت و صنعت مدرن و بزرگ در حوالی دزفول و دو مركز تحقيقات كشاورزی در سطح اين شهرستان مشغول فعاليت هستند.دام‌داری نيز در شهرستان دزفول بسيار فعال بوده و شامل پرورش گوسفند، بز، گاو، گاوميش، شتر و انواع طيور بومی می شود. هم‌چنين دام‌داری های صنعتی به تعداد بيش از ده واحد در نقاط مختلف اين شهرستان داير شده كه شامل شش واحد گاوداری های شيری و چهار واحد پروار بندی می شود. اين دام‌داری ها به صورت مدرن و با امكانات خوب اداره می شوند.
مشخصات جغرافيايي - دزفول:
شهرستان دزفول يكی از شهرستان های استان خوزستان است كه از شمال به شهرستان های انديمشك و اليگودرز(استان لرستان) از خاور به بخش های لالی ( شهرستان مسجد سليمان) وگتوند (شهرستان شوشتر) و از جنوب و باختر به شهرستان شوش محدود می گردد. شهرستان دزفول از 2 بخش مركزی و سردشت تشكيل شده است. در اين شهرستان تنها منطقه شهری دزفول به عنوان مركز شهرستان محسوب می شود. شهر دزفول مركز شهرستان دزفول از نظر جغرافيايی در 48 درجه و 24 دقيقه ی درازای خاوری و 32 درجه و 22 دقيقه ی پهنای شمالی و در ارتفاع 140 متری از سطح دريا واقع شده است. آب و هوای شهرستان دزفول گرم و خشك است و مهم ترين رودخانه آن دز است. شهرستان دزفول دارای يك فرودگاه بوده و خط آهن سراسری كشور نيز از نزدیکی این شهر (اندیمشک) عبور می كند وراه های زمينی دزفول عبارتند از:
بزرگ‌راه دزفول – انديمشك به درازای 10 كيلومتر
راه آسفالته اصلی دزفول – شوشتر به درازای 67 كيلومتر
مسير آسفالته دزفول – لالی به درازای 85 كيلومتر
وجه تسميه و پيشينه تاريخي - دزفول:
«دزپل» يا «دژپل» را در اصطلاح محلی دزفيل و دژپيل گويند و معرب آن دسفول است. دزفول در زمان ساسانيان همزمان با ساختن پلی در كنار آن بر روی دز به منظور برقراری ارتباط بين پايتخت جديد يعنی جندی شاپور و شوشتر بنا شده است. دز به معنی قلعه می باشد و احتمالا نام دزفول يا دزيل از نام همان پل مشتق شده است. دزفول در اصل «انداميش» نام داشت و تا اوايل قرن سيزدهم نيز به همين نام بوده است. شهر دزفول در روی تپه‌ای به ارتفاع 210 متر از رودخانه بنا شده و سرداب های عميق دارد. دزفول مانند شوشتر مدت‌ها تحت الشعاع جندی شاپور بود و پس از ويران شدن آن رونق يافت. سپس به سبب عدم توجه به تعمير شبكه آبياری درعهد ساسانی آسيب ديد. دزفول از هجوم مغول محفوظ ماند اما بعدها تحت فرمان ايلخانان درآمد و در مقابل امير تيمور مقاومتی نشان نداد. نادر شاه چند بار به دزفول آمد و برای حفظ آن در مقابل لران، قلعه «دز شاه» را در چند كيلومتری شمال خاوری شهر بنا نمود. در طول تاريخ بعد از اسلام دزفول گاهی آباد و گاهی ويران گرديد اما پيشرفت واقعی آن پس از ايجاد سد دز در 30 سال اخير به وجود آمد. اين شهرستان در طول جنگ آسيب های زيادی ديد و پس از جنگ بازسازی شده و اكنون به زيبايی و آبادی يك شهرستان معمولی است.
اماکن مذهبی - دزفول:
مسجد جامع دزفول - دزفول: مسجد جامع دزفول در ميدان مركزي شهر دزفول واقع و از آثار قرن سوم يا چهارم هجري قمري است كه در قرن هفتم ، نهم ، دوازدهم و در دوره‌هاي متأخر تعمير و گسترش يافته است. بناي مسجد شامل سردر ورودي ، صحن وسيع ، ايوان‌ها و شبستان‌هاي جنوبي و شرقي است. مسجد چهار ورودي كوچك دارد كه سه ورودي آن مسدود شده است. سردر ورودي شمال غربي از آثار قرن 12 هجري قمري است وتزئينات مقرنس و كاشيكاري دارد. در ميانه ضلع جنوبي و شرقي ايوان و در طرفين ايوان‌ها ، دهنه‌هايي وجود دارد. بخش اصلي مسجد كنوني شبستان ستوندار جنوبي است كه در ميانه آن ايوان قرار دارد. طاق و گنبد آجري شبستان بر روي پايه‌هاي سنگي ساخته شده است. ايوان جانب شرقي صحن ، در زمان صفوي ساخته شده است. شبستان مسجد قديمي‌ترين بخش آن است. بر نماي اضلاع شمالي و غربي مسجد تاريخ‌هاي قرن سيزدهم و چهاردهم هجري قمري ثبت شده است.
مسجد ملا عليشاه - دزفول: مسجد ملاعليشاه در نزديكي اتاق آقامير در شهر دزفول واقع شده است. سردر جبهه ورودي آن كاشي كاري شده ولي در تعميرات بعدي نظم كاشي‌هاي آن بهم خورده است. نوار حاشيه‌اي دو محراب ، حاشيه مارپيچي و داخل محراب نقش خاتمي و گچبري صفوي دارد. تزئينات حاشيه محراب طرح گل و سنبله گندم و درخت سرو است.
آرامگاه شاه ابوالقاسم - دزفول: آرامگاه شاه ابوالقاسم در سمت راست جاده دزفول – شوشتر واقع شده است. اين بنا مشتمل بر سردر ورودي ، كفش كن ، شبستان مسجد و بقعه است. سردر ورودي دو ستون بازويي بسيار قديمي ازآجرهاي بسيار قطور دارد. شبستان مسجد طرح مستطيل دارد ، سردر ورودي اين شبستان راهروي بقعه است و ازسنگ‌هاي تراشيده كهنه‌اي به اشكال مكعب و به صورت طاق هلالي رومي ساخته شده است. قسمت بالايي اين سردر ، در دوره ايلخاني گچبري شده است. در اين بقعه ، ضريحي چوبين با مشبك فلزي بدون كتيبه قرار داده‌اند. برخي از محققان بر اين اعتقادند كه اين بقعه ، مدفن يعقوب ليث است كه در سال 265 هجري قمري در نزديكي جندي شاپور و نزديك بقعه قديمي شابوالقاسم درگذشته است.
بقعه شاه ركن الدين - دزفول: بقعه شاه ركن الدين در شرق دزفول قرار دارد و از حرم ، ايوان‌ها و ساختمان‌هاي دو طبقه تشكيل شده است. برفراز بنا ، گنبد رُك دوازده تركي قرار دارد. شيوه كاربندي زير گنبد از كارهاي قرن نهم هجري قمري است. ورودي جنوبي داراي پلكان ، شاه نشين و طاقنماهايي است كه بر بالاي آن‌ها دو گلدسته قرار دارد. بناي اصلي بقعه در زمان تيموريان ساخته شده است. در تذكره دزفولي ، نسبت صاحب بقعه با چهارده واسطه به حضرت امام موسي بن جعفر (ع) ذكر شده است. در كنار بقعه ، مدرسه علوم ديني واقع شده است.
آثار تاریخی - دزفول:
شهر باستاني جندي شاپور - دزفول: شهر باستاني جندي شاپور در 10 كيلومتري دزفول در محدوده روستاي شاه آباد واقع شده است. ظاهراً جندي شاهپور را شاهپور اول پس از پيروزي بر والرين ساخت و هفتمين نفر ازاعقاب وي (شاهپور ذوالاكتاف) آن را توسعه داد و به شهر بزرگي تبديل كرد. دانشگاه اين شهر در زمان خود يكي ازمعتبرترين دانشگاه‌هاي جهان بود و تا دهه‌ها بعد نيز به عنوان يك مركز بزرگ علمي شناخته مي‌شده است.
كاروانسراي دزفول - دزفول: در شهر دزفول آثار نيمه ويرانه چند كاروانسرا بجا مانده است كه احتمالاً در زمان صفوي وحكومت (واخشتوخان) بنا شده‌اند. دو كاروانسراي قديمي امروز مورد استفاده پيشه‌وران ، انبار داران و بازرگانان قرار دارد كه به نام كاروانسراي افضل و قندي معروف‌اند.
پل قديمي دزفول - دزفول: پل قديمي دزفول را مي‌توان قديمي‌ترين پل جهان دانست كه هم اينك رابط دو شهر دزفول و انديمشک است و در زمان ساسانيان احداث شده است. اين پل در دوره‌هاي عضدالدوله ديلمي - صفويه - قاجاريه و اوايل دوره پهلوي بارها بازسازي و مرمت گرديده است. اين پل هم اكنون چهار دهانه بزرگ آب رو دارد. در بين هر دو دهانه بزرگ پل يك طاق نماي كوچك قرار دارد كه بوسيله پلكاني به سطح بستر پل متصل مي‌شود. در كنار پل و نزديك ساحل ، آثار آسيابهاي قديمي مشهود است.
پل آب شور(اوسور) - دزفول: بقاياي اين پل بسيار كهن ساساني بر روي شاخه‌اي از رود کارون در شهر دزفول به جا مانده است. پايه‌ها و دستك‌هاي عمودي و افقي پل بويژه از نظر استحكام و استواري شگفت‌انگيز وتماشايي است. اين پل توسط بانو (خَرَه زا) مادر اردشير بابكان ساخته شده است.
تپه چغاميش - دزفول: در فاصله 40 كيلومتري جنوب شرقي دزفول چند تپه گلين به نام چغاميش به جا مانده است. تپه طبق كاوش‌هاي مختلف ، مشخص گرديد كه چغاميش شهري از دوران پيش از اختراع خط است وقدمت آن به حدود 34 قرن پيش از ميلاد مي‌رسد. فرهنگ‌هاي ابتدايي ساكنان آن از روي سبك خاص كوزه‌گري و سفال‌هاي خوش تركيب آن مشخص شده‌اند. اين فرهنگ‌ها به حدود 6 هزار سال پيش از ميلاد مسيح مربوط اند.
آسياب هاي قديمي رعنا و گله گه - دزفول: آسياب رعنا در غرب شهر دزفول و در كنار رودخانه دز واقع شده است و دراطراف آن آثار طاق‌هاي متعدد رومي و ديوارهاي سنگ و ساروجي و دهانه‌هاي كوچك و بزرگ و اتاق و اتاقك‌هاي نيمه خراب به جامانده است. آسياب گله‌گه در فاصله 300 متري بند بالارود قرار گرفته و از آثار دوران ساساني است.
حمام وزير - دزفول: حمام قديمي وزير در شهر دزفول واقع شده است. از رختكن حمام دو ستون سنگي با تراش مارپيچي باقي مانده است. سقف ستون‌ها ، سقف ايوان رختكن چهار طاق رومي بلند ، يك ايوان شاه‌نشين با سقف طاق رومي دارد. بر گرداگرد پايه‌هاي سقف يكي از ستون‌ها لچكي‌هاي هندسي منظم از گچ طراحي و اجرا شده است. در اوّل كوچه باريك و نزديك به حمام وزير چهار قطعه ستون سنگي شكسته و دو قطعه ستون سنگي يا پايه آن با نقش مارپيچي ظريف فرو افتاده كه از حمام وزير خارج كرده‌اند.
بند بالارود - دزفول: بند بالارود بر روي رودخانه دزفول(شاخه‌اي از رود دز) ساخته شده و آثاري از آن باقي مانده است. كه شامل يك اطاق بزرگ و دو اطاق كوچك با پايه‌هايي در داخل آب است اين بند با سنگ و آجرساخته شده و ملاطي از گچ و خاكستر دارد و از آثار دوره ساساني است.
جغرافیای طبیعی - دزفول:
کوه شاهرود - دزفول: كوه شاهرود در دهستان ميانكوه دزفول واقع شده و 2550 متر ارتفاع دارد. رودخانه‌هاي شاهرود و شصت ماهرو از اين كوه سرچشمه مي‌گيرند. اين كوه از جنوب به كوه گوشتون و از شمال به كوه برنج متصل است.
درياچه سد دز - دزفول: اين سد به ارتفاع 203 متر بلندترين سد خاورميانه و ششمين سد مرتفع جهان در 15 كيلومتري شمال شهر دزفول بر روي رودخانه دز بنا گرديده است. درياچه اين سد بزرگ امكانات قابل توجهي را براي بهره برداريهاي جهانگردي و ورزش‌هاي آبي فراهم آورده است.
درياچه سد كرخه - دزفول: سد كرخه بر روي رودخانه کرخه بنا شده و از نوع سدهاي انحرافي است. طول سد 192 متر و ارتفاع آن 9 متر است. درياچه اين سد نيز قابليت‌هاي بهره‌برداري گردشگاهي دارد.
تالاب هور مزرعه - دزفول: باتلاق مزرعه بين دو رودخانه دز و کرخه (جنوب دزفول) قرار گرفته است و بخشي ازرودخانه شاوور به آن مي‌ريزد. هور مزرعه در فعاليت‌هاي كشاورزي ساكنين محل (عشاير مزرعه) مؤثر است و نوعي برنج محلي معروف به برنج حويزه در حاشيه كمربندي باتلاق كشت مي‌شود.
