شیروان:
شيروان:
شهرستان شيروان در 773 كيلومترى تهران قرار دارد. قسمت شمالى شيروان كوهستانى و داراى آب و هواى سرد است. قسمت جنوب آن به دليل (رودخانه اترك) آب و هواى معتدل دارد. آثار بجامانده قبرهاى زرتشتيان نشان مي‌دهد كه شيروان قبل از اسلام نيز مسكونى بوده و قدمت طولانى دارد. مردم شيروان در سال 31 هجرى قمرى در زمان خلافت عثمان به دين اسلام گرويدند. شهر شيروان در دوره خوارزمشاهيان آباد بود. در حملات گوركانيان ، آسيب فراوان ديد. در دوران صفويه توسط شاه عباس ، عشاير كرد براى جلوگيرى از حملات ازبكها به اين منطقه كوچانده شدند. اين شهر در دوران حكومت قاجار يكى از مناطق مهم درگيرىهاى محلى بود. شهر شيروان در سالهاى اخير، با اسلوب جديد ، تجديد بنا شده است.
شيروان‌در زمان اشکانيان در زمره قلمرو آنان‌قرار داشته و وجود گورهای زرتشتی و آثار تاريخی در نقاط گوناگون ناحيه شيروان، نه تنها بر شناخت رويدادهای تاريخی شيروان در پيش از تاريخ كمك می نمايد، بلكه آبادی و اهميت اين شهر را در آن زمان نشان می دهد. مهم‌ترين صنايع دستي مردم شيروان را فرش‌بافي، خرسك، قاليچه، گليم، جاجيم بافي، نمدمالي، پوستين دوزي، بافتن دست‌كش، جوراب، شال‌گردن، كلاه، پايتابه، چوخه، چوخا، كيسه حمام، خورجين و جوال تشكيل مي‌دهد. فرش بافي و قاليچه بافي و خرسك نيز در ميان مردم اين شهرستان رايج است.قالي هاي بافته شده بيش‌تر با طرح قالي مشهد و نقش‌هاي ترنج عرضه مي‌شود. كلاه يا عرقچين به گونه نيم‌كره است و نقش‌هاي مرتب و جالبي با ابريشم روي آن ايجاد مي‌شود نقش‌هاي جودانه، علقيش، دندون موشي و گل جقه اي عرضه مي‌شود. گليم را در شيروان پلاي هم مي گويند بافت آن به وسيله كارگاه‌هاي افقي و در روي زمين است به واسطه رونق فرش بافي گليم بافي رونق يافته است. در شيروان نوازندگان حرفه اي را بخشي مي گويند . اين نوازندگان محلي معمولا در صدر مجلس مي نشينند و به عنوان مقدمه حتما شعري از شاعر معروف ترك زبان(نوايي) مي خوانند. اماج كماج و عقيقه دو غذاي معروف محلي شهرستان شيروان است.
مکان های دیدنی و تاریخی - شیروان:
مكان هاي تاريخي و ديدني شهرستان شيروان عبارت اند از:
آرامگاه بی‌بی حنيفه، آرامگاه تيموری در 6 كيلومتری شيروان، آرامگاه معصوم زاده امام يحيی، امام زاده حمزه در 6 كيلومتری شمال باختری شيروان، امام زاده محمد رضا، برج و باروی تيموری، تپه ارگ در جنوب باختری شهر كنونی شيروان، تپه (قلعه) اسرار، تپه زيارت، تپه ماسوره شيروان، حسنيه حاج آخوند، شهرپيشين، غار پوستين دوز، غار كافر، قزلرقلعه زيدر، قزلرقلعه زوارم، قزلرقلعه اوغار، قزلرقلعه تفتازان، گمرك تپه و گبرخانه.
صنايع و معادن - شیروان:
صنايع و كارخانه های شيروان، عبارتند از: كارخانه قند هزار تنی، كارخانه اسفنج و الياف، نيروگاه گازی، كارخانه كشمش پاك كنی، يخ سازی، كارتن سازی، ريسندگی و بافندگی، كارخانه سيمان و آرد. بازرگانی در شيروان به گونه خريد مازاد توليدات كشاورزان، دام‌داران و باغ‌داران، صدور توليدات كارخانه های قند، الياف و كشمش و صدور كشمش به خارج از كشور صورت می گيرد.
کشاورزی و دام داری - شیروان:
شيروان از گذشته دور زمين های حاصل‌خيزی داشته و از لحاظ توليد گندم، و جو سرشناس است. كشاورزی در شيروان تا پيش از سال 1337 هـ . ش، بيش تر به گونه سنتی انجام می گرفت، اما با ايجاد كارخانه قند شيروان، ورود ابزار و ماشين آلات كشاورزی و كندن چاه های ژرف و نيمه ژرف، آبياری به روش باران مصنوعی و استفاده از كود شيميايی، تحولی بزرگ در كشاروزی اين سامان به عمل آمد. دام‌داری و دامپروری از فعاليت های اقتصادی مردم شيروان است. نواحی دشتی و كوهستانی شيروان، دارای مرتع، دره ها و دامنه های سرسبز و خرم و باغ های بسيار است، كه مكان مناسبی برای تعليف دام هاست. دام‌داری و دامپروری به روش های سنتی كوچ رو، و سنتی بدون كوچ كشاورزان دام‌دار صورت می گيرد. گاوداری نيز به گونه سنتی و صنعتی رواج دارد. از گاوهای نژاد خارجی مانند: هلندی، استراليايی و اسراييلی، در بخش های شيری و گوشتی استفاده می شود. مرغ‌داری نيز به روش سنتی و صنعتی در اين ناحيه انجام می شود.
مشخصات جغرافيايي - شیروان:
شهرستان شيروان با پهنه ای حدود 2279 كيلومتر مربع، در شمال استان خراسان، در مسير راه مشهد – بجنورد قرار دارد. اين شهرستان از سوی شمال به جمهوری تركمنستان، از باختر به شهرستان بجنورد، از خاور به شهرستان قوچان و از جنوب به شهرستان اسفراين محدود است. اين شهرستان آب و هوايی كوهستانی با زمستان های سرد – خشك و آرام دارد. بيش ترين درجه حرارت اين ناحيه از 38+ و كم ترين درجه حرارت نيز، 20- درجه سانتيگراد می باشد. شهر شيروان در مسير راه آسفالته اصلی مشهد – گرگان، از نظر جغرافيايی در 37 درجه و 23 دقيقه و 30 ثانيه پهنای شمالی و 57 درجه و 54 دقيقه و 30 ثانيه درازای خاوری و بلندی 1160 متر از سطح دريا قرار دارد. شيروان از مركزيت ويژه ای برخوردار بوده و دارای راه هايی، به شرح زير است:
1- راه شيروان – قوچان – مشهد، به درازای 200 كيلومتر
2- راه شيروان – بجنورد، به درازای 60 كيلومتر
3- راه شيروان – درگز، به درازای 180 كيلومتر
وجه تسميه و پيشينه تاريخي - شیروان:
در مورد نام‌گذاری شهر شيروان، داوری هايی وجود دارد. برخی آن را به شيربانانی منسوب می دانند ه در سده های گذشته در جنگل های ناحيه شيروان به شكار و نگاهداری شير اشتغال داشته اند. از سوی ديگر عده ای شيروان را به نقش شيری وابسته می دانند، كه شكل آن، در دامنه شمالی كوه «اغزقاپوقلی» ديده می شود. كوه های قراول، چنگه و اغزقاپوقلی در نزديكی و جنوب شهر شيروان قرار دارند و روی هم رفته به شيركوه سرشناس هستند. سنگ تشكيل دهنده شكل شير، با ديگر سنگ های كوه اغزقاپوقلی از نظر جنس، گونه و رنگ تفاوت دارد و هر بيننده ای، اين وجه تمايز شكل شير را می بيند. با توجه به آثار تاريخی و گورهای زرتشتی ای كه در اين ناحيه وجود دارد، کهن بودن شهر تأييد گشته و اين وجه تسيه درست تر به نظر می رسد.
شيروان‌در زمان اشکانيان در زمره قلمرو آنان قرار داشته و وجود گورهای زرتشتی و آثار تاريخی در نقاط گوناگون ناحيه شيروان، نه تنها بر شناخت رويدادهای تاريخی شيروان در پيش از تاريخ كمك می نمايد، بلكه آبادی و اهميت اين شهر را در آن زمان نشان می دهد. شهرهای خراسان، از جمله شيروان، بين سال های 31 و 32 هـ . ق، در روزگار خلافت عثمان، به دست مسلمانان افتاد. در زمان حكومت طاهريان، صفاريان و سامانيان، شيروان يكی‌از آبادی‌های پر‌جمعيت و آباد بوده است. سلطان محمود غزنوی در بازگشت از هندوستان از مسير راه مشهد - طرقی - شيروان، يك شبانه روز در روستاهای دهستان گليان شيروان، اردو زده است؛ به طوری كه اين محل را تخت سلطان محمود نيز می نامند. مغولان در 618 هـ . ق، شهرهای خراسان، از جمله شيروان را گشودند و به كشتار و چپاول پرداختند. شيروان در 874 هـ . ق، به دست تيمورلنگ افتاد.
شيروان در زمان صفويه از اعتبار و اهميت ويژه ای برخوردار شد و در زمان شاه عباس بزرگ، كردان جنگجو به اين ناحيه كوچ كردند. شاه عباس صفوی چند بار، از جمله در 1007 هـ . ق، به خراسان كه مورد تاخت و تاز مردمان گوناگون بود و هم چنين به شيروان، مركز حكومت ايلخانی سفر كرده است. نادرشاه افشار در 24 شوال 1148 هـ . ق، به پادشاهی رسيد و رضاقلی ميرزا، پسرش را فرمانروای خراسان، از جمله شيروان كرد.
در 1210 هـ . ق، آقا محمد خان قاجار هنگام رفتن به مشهد، از شيروان گذشت و امير گونه خان، حاكم شيروان نسبت به وی اعلام وفاداری كرد. در روزگار محمد شاه قاجار، شيروان يكی از نواحی مهم درگيری های حاكمان محلی، از جمله حاكمان شيروان و بجنورد بود. ناصرالدين شاه قاجار، دوبار در سال های 1284 و 1300 هـ . ق، به خراسان سفر و از شيروان نيز ديدن كرد.
اماکن مذهبی - شیروان:
امامزاده حمزه رضا - شيروان: اين آرامگاه در شش كيلومترى شيروان واقع شده و آثار دوران غزنوى (قرن پنجم هجرى) است. اين بنا از آجر و گچ و چوب ساخته شده است. در جانب جنوبى بقعه ، ايوان مستطيل شكل بزرگى قرار دارد كه در دو سوى آن ، دو تالار مستطيل شكل دو طبقه بصورت قرينه ايجاد شده است. دو جانب غربى و شرقى حرم با ايوان و دو غرفه قرينه سازى شدهاند. در ضلع شمالى نيز ايوانى در وسط و چهار غرفه در دو جانب وجود دارد. ضريح حرم به شكل مكعب مستطيل مشبك چوبى ، در وسط حرم واقع شده است. در مجاور بقعه بناى چهار تاقى (مقبره تيمورى) قرار دارد كه بنام تپه تيمورى معروف است. امامزاده حمزه رضا را فرزند امام موسى بن جعفر (ع) مي دانند. اين بنا در شمار آثار تاريخى ايران به ثبت رسيده است.
آرامگاه شيخ آذري - شيروان: بناى اين آرامگاه در جنوب شهر اسفراين و در شمال شرقى خرابههاى شهر بلقيس واقع شده است. ساختمان اين بنا از خشت خام ساخته شده و سقف آن چوبى است و مقبره در وسط قرار دارد. قطر پى اين بنا بيش از يك متر است و اتاق مجاور آرامگاه تخريب شده است. ارتفاع قبر شيخ آذرى 80 سانتى متر است كه فاقد سنگ قبر ميباشد و با موزائيك سامان يافته است. چون اين آرامگاه فاقد متولى و نگهبان بوده است ، لذا در طول زمان ساختمان بنا توسط سود جويانى كه به دنبال گنج و اشياى عتيقه بودهاند حفارى گرديده و آسيبهاى فراوانى به آن وارد شده است.
آثار تاریخی - شیروان:
آرامگاه تيموري - شيروان: اين بناي تاريخي در6 كيلومتري شيروان و در قسمت شمال شرقي مقبره امامزاده حمزه‌رضا (ع) واقع شده است. بناي مقبره مربوط به دوران تيموريان (سال 785 هجري قمري) است. ساختمان مقبره خشتي و نماي خارجي آن ، هشت ضلعي است. قسمت داخلي بنا چهار گوشه است. ارتفاع گنبد آن از قسمت فوقاني بنا 5/2 متر است. مقبره تيموري به يكي از سرداران معروف امير تيمور گوركان تعلق دارد. اين مقبره در زير داراي نقب هايي به طرفين است كه يكي از اين نقب‌ها تا فاصله 200 متري ادامه دارد. قسمت داخلي بنا ، گچبري وبالاي سردرها ، دورتادور به رنگ فيروزه‌اي گچبري و كتيبه نويسي شده است.
جغرافیای طبیعی - شیروان:
رود اترك – شيروان: اين رود از كوههاى هزار مسجد ، آلاداغ و بينالود سرچشمه ميگيرد و شاخه اصلى آن از نواحى روستايى قوچان ، به همراه رودخانههاى شيرين چاى و سومبار كه به آن مىريزند ، قسمتى از مرز ايران و تركمنستان را تشكيل مىدهد و سپس به درياي مازندران مىريزد. اين رودخانه در بعضى از حواشى و سواحل ، از قابليتهاى تفرجگاهى برخوردار است.
غار پوستين دوز - شيروان: اين غار در 6 كيلومتري شمال شرقي روستاي لوجلي از توابع شيروان و در دامنه كوههاي امام حاضر واقع شده است. دهانه گنبدي شكل غار، 3 متر ارتفاع و 4 متر عرض دارد. محوطه درون غارطوري است كه بايد بصورت سينه‌خيز در آن حركت نمود. پيچ و خم‌هاي درون غار به حدي است كه بدون نخ‌كشي و راهنما ، گردش در آن غيرممكن است. طول مفيد غار 120 متر و بازديد از آن حدود 2 ساعت به طول مي‌انجامد.
غار سليمان – شيروان: اين غار در غرب شيروان در نزديكي روستاي قشلاق كاوه و در كمركش كوه پيكان واقع شده است. غار سليمان داراي دهانه‌اي وسيع و سقفي از سنگ يكپارچه به طول 25 و عرض 6 متر است كه درانتهاي آن ، سقف و زمين به هم رسيده كه در جهت شرق آن حفره‌هايي وجود دارد. مسير اصلي غار، پس از طي50 متر به انتها مي‌رسد. نوع غار، خشك و بدون استالاگميت و استالاكتيت است.
ييلاق زوارم – شيروان: اين منطقه ييلاقى در فاصله 28 كيلومترى جنوب غربى شيروان قرار دارد و تا كوههاى تخت ميرزا و شوخرى ادامه مييابد. ييلاق ديدنى زوارم چشمه سارهاى متعدد ، آبشارها و حوضهاى سنگى زيبا دارد. درختان سر به فلك كشيده چنار، سپيدار، گردو، گيلاس، گلابى ، بادام و ديگر درختهاى كنار جريان آب و درون دره ، زيبايى آنرا دوچندان كردهاند.
ييلاق اوغاز – شيروان: اين منطقه ييلاقى در 45 كيلومترى شمال شرقى شيروان قرار گرفته است. رودخانه كهنه اوغاز و باغهاى پر درخت اطراف آن ، مناظر طبيعى روستايى ، جريان دائمى آب و آبشارهاى كوچك طبيعى و چشمه هاى بكان و فاطمه خانم جلوههاى ويژه و جذابى دارند.
منطقه حفاظت شده گلول – شيروان: اين منطقه با 17000 هكتار مساحت ، در 70 كيلومتري شمال شهر شيروان و در حدود نوار مرزي ايران و تركمنستان قرار دارد. در اين منطقه جنگل‌هاي تنگ اُرُس و مراتع سرسبز و گونه‌گوني حيات وحش قابل مشاهده است.
