ساوه:
ساوه:
شهرستان ساوه تا تهران ۱۴۰ كيلومتر فاصله دارد و آب و هواي آن معتدل مايل به گرم است. ساوه يكي ازشهرها و مناطق باستاني بازمانده دوران ساساني است. ساوه در روزگار پارتيان با نام «سواكينه» يكي از منازل مهم ميانراهي و در سده هفتم قبل از ميلاد يكي از دژها و منازل سرزمين ماد به شمار مي‌رفته است. ورود حضرت معصومه (س) به ساوه، نخستين رويدادي است كه در تاريخ اوايل دوران اسلامي اين شهر ذكر شده است. ناحيه و شهر ساوه در روزگار ديالمه و سلجوقيان پيوسته مقر زمستاني سلاطين ديلمي و سلجوقي وسپاهيان آنان بوده است.
رونق و آباداني شهر ساوه در روزگار سلجوقيان - به اوج خود رسيد و ساوه به مركز سران قبايل متحد سلجوقي كه لقب اتابك داشتند، تبديل شد. ساوه در جريان حمله خانمان برانداز مغول در قرن هفتم هجري صدمه فراواني ديد. در دوره جانشينان هلاكو (ايلخانان) قسمت عمده‌اي از خرابي‌هاي مغول مجدداً بازسازي شد. ساوه در دوران تيموريان و آق قويونلو از غارت‌هاي متعدد و رقابت‌هاي ميان شاهزادگان صدمه فراواني ديد. در دوران صفويه بلوكات ساوه يكي از قلمروهاي استقرار ايلات وابسته به نهاد حكومت صفويه (قزلباش وشاهسون‌ها) گرديد و شهر رو به آباداني گذاشت. در دوران زنديه در احياي مجدد بازرگاني شهر تلاش شد ولي با پايتخت شدن تهران از اهميت ساوه كاسته شد و از ميانه دوره قاجار، مهاجرت شهروندان ساوه‌اي به تهران آغاز گرديد. در حال حاضر شهر ساوه يكي از شهرهاي آباد استان مركزي است.
مکان های دیدنی و تاریخی - ساوه:
باغ هاي سرسبز و پررونق انار، قزقلعه ساوه، مسجدانقلاب، مسجدجامع ساوه، كاروان‌سراي باغ شيخ، امامزاده سيداسحاق ساوه برخي از مهم‌ترين ديدني‌هاي شهرستان ساوه را تشكيل مي‌دهند.
کشاورزی و دام داری - ساوه:
اساس اقتصاد شهرستان ساوه بر پايه كشاورزی و دام‌داری استوار است. سيستم كشاورزی منطقه در سال های اخير از حالت سنتی به صورت نيمه مكانيزه در آمده به طوری كه حدود 80 درصد درآمد مردم از راه كشاورزی و 20 درصد از راه صنعت تامين می‌شود. منابع آب جهت آبياری زمين های زراعی و باغ‌ةاي ميوه از رودخانه قره چای و چاه های ژرف و كاريزها تامين شده و از عمده‌ترين فرآورده ها اين منطقه گندم، جو، تره بار، پنبه، علوفه دامی، بنشن، ميوه های سر درختی مانند انار، انجير، انگور، زردآلو، گيلاس، بادام و گردو را می توان نام برد. دام‌داری بر اساس و روش سنتی و پرواری انجام می شود كه شامل پرورش گاو، گوسفند و طيور است كه نيازهای داخلی مردم را تامين می‌كند. صنايع دستی اين شهرستان از قديم شامل قالی‌بافی، جاجيم بافی و گيوه دوزی است. بازرگانی در زمينه محصولات كشاورزی و دامی رواج دارد. عمده ترين صادرات اين شهرستان گندم، ذرت، بنشن، انار و انجير است.
مشخصات جغرافيايي - ساوه:
ساوه يكی از شهرستان های استان مركزی از خاور به شهرستان تهران و قم، از شمال به شهرستان كرج، از باختر به بخش های خرقان و نوپران از توابع شهرستان ساوه و از جنوب به شهرستان تفرش محدود می‌شود. مركز شهرستان از نظر جغرافيايی در 50 درجه و 22 دقيقه ی درازای خاوری و 35 درجه و 1 دقيقه ی پهنای شمالی و ارتفاع 1050 متری از سطح دريا واقع شده است. شهرستان ساوه در منطقه ای دشتی قرار گرفته و كوه های پراكنده در اطراف آن واقع شده اند. شهرستان ساوه از آب و هوای معتدل و خشك برخوردار است. رودخانه قره چای از مهم ترين رودخانه‌هاي اين شهرستان به شمار مي‌آيد. مسيرهاي دسترسي به اين منطقه عبارتند از :
- جاده آسفالته ساوه – تهران به درازای 130 كيلومتر
- جاده آسفالته ساوه- همدان به درازای 170 كيلومتر
- جاده آسفالته ساوه – قم به درازای 70 كيلومتر
وجه تسميه و پيشينه تاريخي - ساوه:
ساوه يكی از شهرها و مناطق باستانی بازمانده از دوران ساسانی است كه به معني خرده طلا آمده است. تپه باستانی ساسانی آسياباد (سير آباد) در مجاورت شهر، هم چنين تپه ها و محوطه های تاريخی هريسان، خرم آباد، آوه نشان گر قدمت اين است. ساوه در روزگار پارتيان با نام «سواكينه»، يكی از منازل مهم ميان راهی و در سده هفتم قبل از ميلاد يكی از دژها و منازل سرزمين ماد به شمار می رفته است. از وضعيت ساوه در روزگار پيش از اسلام اطلاع دقيق و مستندی در دست نيست، اما از قرن دوم هجری به بعد در مورد اين شهر اطلاعات و روايات مكتوب زيادی موجود می باشد. ورود حضرت معصومه (ع) به ساوه در راه سفر خراسان و بيماری ايشان در ساوه، نخستين رويدادی است كه در تاريخ اوايل دوران اسلامی اين شهر ذكر شده است. به نظر می رسد كه گسترش خلافت اسلامی تا مرزهای چين، حمل و نقل كالا، كاروان های زيارتی حجاج و آبادانی راه ابريشم، توسعه شهر ساوه را در سده های نخستين اسلامی فراهم آورده است.
ناحيه و شهر ساوه در روزگار ديالمه و سلجوقيان پيوسته مقر زمستانی سلاطين ديلمی و سلجوقی و سپاهيان آنان بوده كه معمولا ييلاق را در ناحيه خرقان و همدان می گذرانده اند. سرای معروف ديلمان و كوشك سلطانی ساوه اقامتگاه شاهان سلجوقی بوده است. رونق و آبادی شهر ساوه در روزگار سلجوقيان به اوج خود رسيد و ساوه به مركز سران قبايل متحد سلجوقی كه لقب اتابك داشتند، تبديل شد. از اين روزگار تا دوره خوارزمشاهيان بسياری از وزرای سلجوقی و خوارزمشاهی ساوجی بوده اند كه هريك در زمان خود در آبادانی و ايجاد بناهای شهری آن كوشيدند. ساوه در جريان حمله خانمان بر انداز مغول در قرن هفتم هجری صدمه و آسيب فراوانی ديد. مغولان شهر را ويران كرده و ساكنان آن را از دم تيغ گذراندند. عماد الملك ساروجی وزير با تدبير و دانشمند سلطان محمد و سلطان جلال الدين خوارزمشاهی از جمله افرادی است كه در جريان حمله مغول جان خود را از دست داد. در دروه جانشينان هلاكو (ايلخانان) قسمت عمده ای از خرابی های هجوم مغول مجددا بازسازی شد. در اين دوره نيز ساوجيان هم چنان در مقامات و مناصب ديوانی دولت ايلخانی به خدمت در آمدند كه از آن جمله می توان به خواجه سعد الدين ساوجی وزير غازان خان، امير نظام الدين يحيی ساوجی، خواجه ظهير الدين ساوجی، خواجه شمس الدين ساوجی و… اشاره كرد.
ساوه در دوران تيموريان و آق قويونلو از غارت های متعدد و رقابت های ميان شاهزادگان آق قويونلو صدمه فراوانی ديد. ورود تركمانان چادر نشين و استقرار آنان در اطراف ساوه و دستيابی سران آن به حكومت و درگيری و رقابت داخلی آنان، صدمه و آسيب سنگينی به اقتصاد و نيروهای توليدی شهر وارد ساخت. در دوران صفويه بلوكات ساوه يكی از قلمرو های استقرار ايلات وابسته به نهاد حكومت صفويه (قزلباش و شاهسون ها) شد. اينان در حقيقت به مثابه قوای نظامی حكومت در نواحی مجاور پايتخت استقرار يافتند. از جمله ايل بيات كه در دشت های ساوه و زرند مستقر شدند و آن جا را به عنوان قلمرو زمستانه خود برگزيد. در دوره صفويه شهر ساوه دوباره آباد شد و كاروان‌سراها، راه ها، رباط های ميان راهی، مساجد، بازار سرپوشيده و بناهای متعددی در آن احداث گرديد. با اين حال خرابی های ناشی از هجوم و حمله تيموريان، جنگ ها و كشمش های زمان آق قويونلو ها به تمامی بازسازی نشد. در اواخر دوره صفويه به ويژه در زمان حكومت شاه سلطان حسين صفوی، ضعف حكومت مركزی و تاخت و تاز قبايل و ايلات، رويدادهای ناشی از جنگ های ايران و عثمانی و فتنه افغان، آسيب های جدی و فراوانی به رشد و توسعه شهر وارد كرد.در روزگار زنديه با احداث بنای معروف چهار سو، در احيای مجدد بازرگانی ساوه كوشش شد. در فاصله پايان دوران صفويه تا قاجاريه، شهر در تسلط حكام وابسته به گروه های ايلی پر نفوذ ناحيه مانند خلج ها قرار گرفت. با پايتخت شدن تهران، اهميت ساوه كاسته شد. در حال حاضر شهر ساوه يكی از شهرهای آباد استان مركزی است و توسعه صنعتی آن موجبات رشد روز افزونی را فراهم آورده است.
اماکن مذهبی - ساوه:
مسجد ميدان (مسجد قرمز) - ساوه: اين مسجد كه به مسجد قرمز نيز معروف است، در ضلع شمالي ميدان قديمي ساوه، قرار دارد. نام قرمز از تزئينات و كتيبه‌هاي قرمز رنگ مسجد اخذ شده است. ساختمان مسجد مشتمل برگنبد ساده آجري، يك گلدسته، سه رواق و چند ايوان است و از آثار دوره سلجوقي به شمار مي‌آيد. اين مسجد محرابي زيبا و با ارزش دارد كه با چند كتيبه گچبري و با نقاشي مقرنس گچي مزين شده است. اين محراب سه كتيبه به خط ثلث، كوفي سفيد و كوفي زرشكي دارد. از ديگر نشانه‌هاي با ارزش اين مسجد مناره آجري آن است كه از قرن پنجم (عهد سلجوقي) به يادگار مانده است و تاريخ ۴۵۳ هجری قمری بر روي آن ثبت شده است.
مسجد جامع ساوه - ساوه: مسجد جامع ساوه يكي از آثار ارزشمند دوره سلجوقي است كه در اوايل قرن ششم هجري قمری همزمان با پيدايش شهر ساوه بنيان گذارده شده است. اين بنا، گنجينه‌اي از هنر نقاشي است و كاشي كاري وگچبري‌هاي بسيار جالب توجهي دارد. اين مسجد مجلل و باشكوه مشتمل بر يك حياط، ايوان، مناره، چند شبستان، گنبد، دو محراب قديمي با كتيبه‌اي به خط كوفي و دو محراب عصر صفوي با كتيبه خط ثلث است. محراب مسجد كتيبه‌هاي متعدد عمودي و افقي دارد كه سه جانب را فرا گرفته و روي آن‌ها به خط ثلث و كوفي سوره‌هايي از قرآن مجيد مانند سوره شريفه «قدر»، «اخلاص» و «جمعه» گچبري شده است. در ضلع غربي ميانه شبستان‌ها نيز ايوان باشكوه رفيعي قرار دارد كه در هر جانب آن حجره‌اي با درگاه تنگ تعبيه شده است. گنبد مسجد جامع، ۱۴ متر قطر و ۱۶ متر ارتفاع دارد. ساق گنبد از درون با كاشي‌هاي زيبا آراسته شده است. بيرون‌چهار ديواري مسجد، مناره‌اي با ارتفاع ۱۴ متر وجود دارد كه از نظر هنر معماري قابل توجه است. اين بنا در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
امامزاده سلطان سيد اسحاق - ساوه: اين بنا در چند صد متري مسجد جامع ساوه قرار دارد و شامل صحن و ايوان بقعه است. بناي بقعه، برج گونه‌اي از آثار قرن هفتم هجری قمری است كه در سده‌هاي بعد، واحدهايي به آن افزوده شده است. كاشي‌ها هشت گوش فيروزه‌اي، خشتي سه سانتي متري فيروزه فام و كتيبه موجود از زيبايي‌هاي خاص اين بقعه است. متن كتيبه كاشي كاري به خط برجسته ثلث شامل سوره مباركه جمعه است كه بر روي آن تاريخ ۶۷۶ هجری قمری خوانده مي‌شود.
آثار تاریخی - ساوه:
تپه عليشار - ساوه: اين تپه در وسط روستاي عليشار در بخش رازقان ساوه قرار گرفته و قدمت ديرينه دارد و ازجانب سازمان ميراث فرهنگي به عنوان مكان باستاني، شناسايي و ثبت گرديده است.
قلعه الوير – ساوه: قلعه تاريخي الوير در شمال غربي شهرستان ساوه قرار دارد. الوير يك روستاي تاريخي محسوب مي‌شود كه سه تپه باستاني در محدوده آن وجود دارد. قلعه الوير در كنار تپه دوم قرار دارد و از سنگ،خشت و سفال‌هاي ساده و لعابدار منقوش آن چنين استنباط مي‌شود كه قدمت آن به دوره‌هاي ساساني و بعد ازاسلام تا زمان صفويه مي‌رسد. در ۲ كيلومتري شرق الوير يك تپه باستاني قرار دارد كه قدمت سفال‌هاي پراكنده پيرامون آن به هزاره چهارم، سوم و دوم قبل از ميلاد مي‌رسد و همچنين از اين تپه، سفال‌هاي متعدد مربوط به دوره ساسانيان تا عصر ايلخانيان كشف شده است.
غار آقداش - ساوه: اين غار در كوه‌هاي شمال آبادي آقداش در دهستان كوهپايه شهرستان ساوه قرار دارد. در اين‌غار نقاشي‌هاي حاكي از سكونت انسان در عصر شكار وجود دارد. به همين لحاظ از مهم‌ّترين محوطه‌هاي باستاني بخش نوبران ساوه به شمار مي‌رود.
قلعه آردمين - ساوه: در ۵۶ كيلومتري جاده ساوه - همدان، در دامنه جنوبي كوه‌هاي رحمان دهكده سرسبزي به‌نام آردمين وجود دارد. در ميان آبادي و در داخل بافت مسكوني و باغ‌ها، بناي عظيمي مشتمل بر بخش‌هاي‌مختلف خودنمايي مي‌كند. نماي بنا از داخل حياط، چهار چوب‌هاي مستطيل آجري دارد كه يك در ميان با استفاده از گچ تعبيه شده‌اند. ارسي‌هاي داخلي برج جنوب غربي با گره‌كاري و شيششه‌هاي الوان، نرده‌هاي چوبي و درِ ورودي دو لنگه‌اي تزئين شده‌اند. در ضمن ميخ پرچ‌ها و كوبه‌هاي فلزي در ورودي بيروني نيز جالب توجه مي‌باشند. اين قلعه وفضاي سرسبز و با صفاي روستا از جاذبه‌هاي تاريخي - طبيعي اين روستا به شمار مي‌رود.
تپه آوه - ساوه: تپه باستاني آوه در روستاي آوه ۱۰ كيلومتري ساوه قرار دارد. از مكان‌هايي است كه تاكنون سفالينه‌هاي بسياري از آن به دست آمده است كه عمدتاً به دوران پيش از اسلام و بعد از اسلام تعلق دارند.
قلعه اسماعيليه - ساوه: اين قلعه در كنار آبادي "قزقلعه" بر روي صخره يكپارچه‌اي در كوه قره داغ در ۳۵ كيلومتري جنوب غربي ساوه ساخته شده است. در پيرامون قلعه با استادي و مهارت تمام نقب‌هايي تعبيه شده‌كه هر يك به نوعي سنگر دفاعي است. كنار قلعه در درون صخره، آب انباري ديده مي‌شود. ساختمان اصلي قلعه‌بر روي تراسي رو به دشت ساوه قرار دارد. قرينه سازي در ساختمان بنا بسيار دقيق رعايت شده است. در هرطرف راهرو، سه اطاق ساخته شده كه به ايوان ارتباط دارند. در جوار بناي اصلي، سمت دروازه، بناي ديگراحداث شده كه نماز خانه‌اي در آن قرار دارد و محراب آن هنوز در قسمت جنوب غربي ديده مي‌شود. در شمال‌قلعه بقاياي يك آبادي و تپه‌اي وجود دارد كه در آن سفال‌هايي از هزاره چهارم و پنجم قبل از ميلاد يافت شده‌است.
پل تاريخي سرخده - ساوه: بناي اين پل در جنوب ساوه و در ۱۳ كيلومتري جاده پل آباد به قز قلعه در جنوب‌غربي روستاي سرخده واقع شده است. مصالح آن تماماً از آجر و ملاط ساروج است. ساختمان پل از ۸ چشمه‌با طاق رومي تشكيل شده و طول پل حدود ۷۰ متر و عرض ان ۵ متر است. ساختمان و بناي پل جالب توجه وداراي ارزش‌هاي ديداري است.
جغرافیای طبیعی - ساوه:
درياچه سد غدير – ساوه: سد آبي - برقي غدير در تنگه فرقان در ۲۵ كيلومتري شهر ساوه واقع شده است. اين سدعلاوه بر تأمين آب كشاورزي دشت ساوه، آب آشاميدني منطقه پايين دست سد را نيز تأمين مي‌كند. اين درياچه‌و اراضي پيرامون آن يكي از تفرجگاه‌هاي مناسب منطقه است و در فصل تابستان و بهار در اشكال مختلف مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
